Bern, Burgerbibliothek, Cod. A 91.19
Creative Commons License

Redigiert von Florian Mittenhuber, Mai 2021.

Manuscript title: A) Remigius Altissiodorensis: Commentum in Martianum Capellam; Excerpta Varia; B) Bernardus Silvestris: De universitate mundi; C) Hildebertus Cenomanensis: Carmina, etc. (Fragment).
Binding: Vorne und hinten je anderthalb Doppelblätter aus Konzeptpapier (f. III, IIIIV, 19. Jh.). Rechteckiger violetter Stempel Stadt-Bibliothek Bern (Stadt- & Hochschul-Bibliothek), 10 x 68 mm (20. Jh.) f. Ir unten. Signatur mit roter Tinte f. Ir oben. Auf dem vorderen Umschlag Titelnotiz (19. Jh.): Excerpta ex commentariis Remigii super Martianum Capellam etc.
Provenance of the manuscript: Vorbesitzer: Vermutlich Bongars, Jacques (1554–1612), jedoch ohne Namenszug und auch nicht im Katalog von Samuel Hortin nachzuweisen.
Acquisition of the manuscript: Durch die Schenkung von Jakob Graviseth 1632 in die Berner Bibliothek gelangt.
Kataloge:
  • In den handschriftlichen Bibliothekskatalogen von Hortin, Samuel: Clavis bibliothecae Bongarsianae MDCXXXIIII. Bern 1634 [= BBB Cod. A 5], Wild, Marquard: Catalogus Librorum Bibliothecae Civicae Bernensis MDCIIIC. Bern 1697 [= BBB Cod. A 4] und Engel, Samuel: Manuscripta A[nno] 1740. Bern 1740 [= BBB Mss.h.h.III.110] nicht erwähnt, ebenso nicht bei Sinner, Johann Rudolf: Catalogus codicum mss. bibliothecae Bernensis. Bern 1760–1772.
  • Hagen, Hermann: Catalogus Codicum Bernensium. Bern 1875, S. 122–124.
  • Pellegrin, Élisabeth: Notices de manuscrits (contenant des textes classiques latins de la Bibliothèque de la Bourgeoisie de Berne). – Typoskript in Xerokopie, um 1960.
Externe Ressourcen:
Codicological unit: Einheit A (f. 18).
Manuscript title: Remigius Altissiodorensis: Commentum in Martianum Capellam (Exzerpte); Exzerpte aus Solinus und Sueton; Exzerpte aus Hieronymus, Seneca und Caecilius Balbus; Moralia, Monosticha Catonis.
Place of origin: Frankreich: Ost- (?).
Date of origin: 12./13. Jh. (Pellegrin).
Support: Pergament.
Extent: 8 Blätter (s. unten Lagen).
Format: 23 x 14,5 cm.
Foliation: Moderne Foliierung: 1–8.
Collation: IV8; keine Lagensignatur.
Condition: Gut.
Page layout: Zweispaltig, Schriftspiegel 19,5–20 x 11–11,5 (5,5) cm, aber bis an den Rand beschrieben; 48 Zeilen, Stiftlinierung, Punktierung am äusseren Rand.
Writing and hands: Gotische Minuskel (Textualis); ein Schreiber.
Decoration: Keine.
Additions: Keine.
Contents:
  • 1. Remigius Altissiodorensis: Commentum in Martianum Capellam (Exzerpte).
    • Editionen:
      • Lutz, Cora E., Remigii Autissiodorensis Commentum in Martianum Capellam. 2 Bände, Leiden 1962–1965.
    • (1ra-vb) Zu Buch VI, 1–355. Excerpta de libro Remigii super Martianum. Virgo armata decens. Invocatio est ad Palladem …–… id est mensas, nummos ponunt
    • (1vb-7vb) Zu Buch I,1–V,283. Capella acutius ceteris animalibus videt De Philologia et Mercurio …–… peroratio epilogus vel clausula. Nam perorare est orationem terminare. Amen.
    Lutz (1962–1965) Bd. 2, S. 118–159; Bd. 1, S. 66 – Bd. 2, S. 116.
  • 2. Exzerpte aus Solinus und Sueton.
    • Editionen:
      • Kaster, Robert A.: C. Suetonii Tranquilli de vita Caesarum libri VIII et de grammaticis et rhetoribus liber. Oxford 2016.
      • Mommsen, Theodor: C. Iulii Solini collectanea rerum memorabilium. Berlin 1895.
    • (8ra) Suetonius: Vita Augusti 25,4; 51,2–3.
      • Minima commoda …–… pensari posset. Idem Cesar Augustus videlicet.
      • Quadam cognitione …–… quis nobis male facere possit.
      Kaster (2016), S. 84, 106.
  • 3. Exzerpte aus Hieronymus, Seneca und Caecilius Balbus; Moralia, Monosticha Catonis.
    • Editionen:
      • PL: Migne, Jacques-Paul (Hg.): Sancti Eusebii Hieronymi Stridonensis presbyteri opera omnia. Bd. 2. Paris 1845 [= Patrologiae cursus completus ... Series Latina Bd. 23]
      • Reynolds, Leighton D.: L. Annaei Senecae ad Lucilium epistulae morales, Oxford 1965.
      • Riese, Alexander (Hg.): Anthologia Latina, Bd. I,1–2. 2. Auflage. Leipzig 1894/1906.
      • Woelfflin, Eduard: Caecilii Balbi De Nugis Philosophorum quae supersunt … Basel 1855.
    • (8ra-b) Hieronymus: Adversus Iovinianum II,14. Refert satyrus quod Diogenes pallio duplici usus sit …–… quam febre morte excludere.
      PL 23, 304C–305B.
    • (8rb-va) Moralia (Diogenes, Crates, Epicurus etc.). Idem moriens fertur dixisse …–… congregandarum pecuniarum sollicitudine.
    • (8va-b) Seneca: Ep. ad Lucilium (Exzerpte aus Ep. 9–62). Seneca de dialectione. Ars patrande amicicie est …–… Contempnere aliquis omnia habere nemo potest.
      Reynolds (1965), S. 1–172.
    • (8va-b) Caecilius Balbus (Pseudo-): De nugis philosophorum (Exzerpte). Socrates. Oriente sole consilium …–… Sepultus apud te semper sit sermo quem solus audieris.
      Woelfflin (1855), S. 41–42.
    • (8v) Monosticha Catonis, Vv. 74, 24, 36, 14. Versus. Sat dulcis labor est cum fructu ferre laborem …–… Ex igne ut fumus sic flamma ex crimine surgit.
      Riese (1906), S. 179–182 (Nr. 716).
Literatur zur Handschrift (Auswahl):
  • Pellegrin, Elisabeth: Essai d’identification de fragments dispersés dans des manuscrits des bibliothèques de Berne et de Paris, in: Bulletin d’information de l’Institut de recherche et d’histoire des textes 9 (1960), S. 7–37, hier S. 14–15.
Codicological unit: Einheit B (f. 912).
Manuscript title: Bernardus Silvestris: De universitate mundi (Fragment).
Place of origin: Frankreich.
Date of origin: 12./13. Jh. (Pellegrin).
Support: Pergament.
Extent: 4 Blätter (s. unten Lagen).
Format: 22,5 x 11,5 cm (rechter Rand abgeschnitten).
Foliation: Moderne Foliierung: 9-12.
Collation: I10 + I12; keine Lagensignatur.
Condition: Gut.
Page layout: Einspaltig, Schriftspiegel 16,5–17,5 x 6,5–8 cm; 30–36 Zeilen, Stiftlinierung, keine Punktierung erkennbar.
Writing and hands: Ältere gotische Kursive, Gotische Minuskel (Textualis); mehrere Schreiber.
Decoration: Keine.
Additions: Gleichzeitige oder wenig spätere Randnotizen.
Contents:
  • 4. Bernardus Silvestris: De universitate mundi (Fragment).
    • Editionen:
      • Hagen, Hermann: Carmina Medii Aevi maximam partem inedita. Ex bibliothecis Helveticis collecta ... Bern 1877.
      • Barach, Carl Sigmund/ Wrobel, Johann: Bernardi Silvestris de mundi universitate libri duo sive Megacosmus et Microcosmus. Innsbruck 1876.
    • (9r-10r) Bernardus Silvestris: De universitate mundi I,3, Vv. 205–282. Ossibus extruitur elephas dorsoque camelus …–… quique novae frondis gaudet honore frutex.
    • (10r-12v) Bernardus Silvestris: De universitate mundi II,14, Vv. 1–182. Addditur artifici circumspectoque politu …–… Ductoresque pedes omnificasque manus. Efficiens est causa deus formalis ydea. Finalis bonitas materialis yle. Explicit.
    • Barach (1876), S. 21–23, 65–71.
    • (12v) Versus. Asperius nichil est humili cum surgit altum. Turpe quidem dici sed si modo vera fatemur. Vulgus amicitias utilitate probat. Cuidam prebe (lege: praebet) avi fuscum notura (lege: natura) colorem. Illi subtrahe cor: albedine vincet olorem.
      Vgl. Hagen (1877), S. 212 (Nr. 3).
Literatur zur Handschrift (Auswahl):
  • Pellegrin, Elisabeth: Essai d’identification de fragments dispersés dans des manuscrits des bibliothèques de Berne et de Paris, in: Bulletin d’information de l’Institut de recherche et d’histoire des textes 9 (1960), S. 7–37, hier S. 15.
Codicological unit: Einheit C (f. 1316).
Manuscript title: Hildebertus Cenomanensis: Carmina (Fragment); Alanus ab Insulis: Anticlaudianus (Exzerpte).
Place of origin: Frankreich.
Date of origin: 13. Jh. (Pellegrin).
Support: Pergament.
Extent: 4 Blätter (s. unten Lagen).
Format: 22,5 x 11,5 cm (rechter Rand abgeschnitten).
Foliation: Moderne Foliierung: 13–16.
Collation: II16; keine Lagensignatur.
Condition: Gut.
Page layout: Ein- (f. 13v14v) bzw. zweispaltig, Schriftspiegel 16,5 x 6,5–8,5 (4–5) cm bzw. 18,5 x 10,5 (5) cm (f. 15v16r); 42 bzw. 44 (f. 15v16r) Zeilen, Stiftlinierung, keine Punktierung erkennbar.
Writing and hands: Ältere gotische Kursive; mehrere Schreiber.
Decoration: Keine.
Additions: Einige gleichzeitige oder wenig spätere Randnotizen.
Contents:
  • 5. Hildebertus Cenomanensis: Carmina (Fragment).
    • Editionen:
      • Scott, A. Brian: Hildebertus Cenomannensis episcopus Carmina minora. München 2001.
      • PL: Migne, Jacques-Paul (Hg.): Venerabilis Hildeberti primo Cenomanensis episcopi deinde Turonensis archiepiscopi opera omnia. Bd. 1. Paris 1854 [= Patrologiae cursus completus ... Series Latina Bd. 171].
    • (13ra) De mysterio missae, cum argumentis [Schluss]. Nam dum pro iusto sacris assistitur aris …–… Sedibus ethereis angelicis manibus.
      PL 171, 1191C–1192B.
    • (13ra-14r) Carmen 39, 2–3. De sacramento baptismatis, coniugii, altaris. [H]ostia coniugii baptismus qualia primo …–… Femina sub Christo sic nubere lege iubetur
      Scott (2001), S. 28–30; PL 171, 1424C–1425B (ab V. 21).
    • (14v-15ra) Carmen 45. Versus cuius supra quare dominicum corpus in tres partes frangatur. Tollimur e medio fatis urgentibus omnes …–… Fit cibus ipse caro panis igmago [sic] manet.
      Scott (2001), S. 35–36; PL 171, 1192D–1194A.
    • (15ra-b) Memorialverse. Infesto prisce primum (?) deponitur ale …–… Omnis apostolus hanc vult absque ea por. q; latina.
  • 6. Alanus ab Insulis: Anticlaudianus (Exzerpte).
    • Editionen:
      • Bossuat, Robert: Anticlaudianus / Alain de Lille. Paris 1955.
      • PL: Migne, Jacques-Paul (Hg.): Alani de Insulis doctoris universalis opera omnia… Paris 1855 [= Patrologiae cursus completus ... Series Latina Bd. 210].
    • (15va-16rb) Alanus ab Insulis: Anticlaudianus [18 Exzerpte: 1) Buch VII, Vv. 344–347, 356–370; 2) VII, 388–396; 3) VIII, 10–12; 4) VII, 296–304; 5) VII, 228–244; 6) VI, 141–149; 7) VI, 358–367; 8) VII, 53–55, 74–76; 9) VII, 166–169; 10) VIII, 156–175; 11) VIII, 185–186; 12) IX, 35–55, 88–94; 13) IX, 147–148; 14) I, 64–68; 15) V, 521–533, 536; 16) VII, 432–438; 17) V, 518–520; 18) I, 287–291]. Adnectit sua dona fides in munere multo …–… Duricie proprii describunt signa pudoris
    • (16v) leer.
    Bossuat (1955), S. 167–168, 173, 165–166, 163–164, 145, 151, 158–159, 162, 177–178, 186–187, 189, 59, 138–139, 169–170, 138, 65; vgl. PL 210, 483–576. Liste der einzelnen Exzerpte (jeweils Anfang und Schluss) im Katalog Hagen, S. 123–124; Textstellen nach Pellegrin (1960).
Literatur zur Handschrift (Auswahl):
  • Pellegrin, Elisabeth: Essai d’identification de fragments dispersés dans des manuscrits des bibliothèques de Berne et de Paris, in: Bulletin d’information de l’Institut de recherche et d’histoire des textes 9 (1960), S. 7–37, hier S. 15–16.