Cologny, Fondation Martin Bodmer, Cod. Bodmer 28
Creative Commons License

Pellegrin Elisabeth, Manuscrits latins de la Bodmeriana, Cologny-Genève 1982, pp. 51-61.

Manuscript title: Biblia latina: Vetus et Novum Testamentum cum prologis
Date of origin: XIIIᵉ s. (fin ?)
Second folio: f. 2: // Incipit epistula (rubrique). f. 3: // dia uerba trucinantes
Support: Parch.
Extent: 416 ff.
Format: 357 x 250 mm.
Collation: Cahiers: f. 1. ajouté, isolé; f. 2-416 26 cahiers de 8 feuilles doubles dont les 8 premiers ff. sont parfois signés: a, b, c, ... h; f. 178-192 le premier f. manque sans lacune dans le texte; quelques réclames, parfois rognées; au bas du f. 272v chiffres: XLVIII, qui ne semblent pas être une signature.
Page layout: Justification: 245 x 175-180 mm. Ecriture assez ronde, 2 col. sauf aux f. 384-416v. 3 col., 52 lignes; le f. i-iv est d'une écriture plus petite et plus arrondie, 82 lignes au f. 1. 43 lignes au f. iv col. 1, la col. 2 est blanche. Réglure à la mine de plomb.
Decoration: Titres rubriqués, titres courants en écriture gothique bleue et rouge. Nombreuses initiales peintes et historiées prolongées en marge par des tiges enluminées rouges, bleues et or, parfois ornées d'un dragon à tête rouge;
  • au f. 2 dans l'initiale: saint Jérôme nimbé d'or écrivant. Autres initiales bleues à filigranes rouges ou rouges à filigranes bleu-gris; initiales dans le texte rehaussées de rouge.
  • Au f. 4v bordure marginale faite de 8 médaillons superposés, dont sept représentent les sept jours de la Création, le 8e, en bas, contient une Crucifixion; f. 193 bordure latérale à rinceaux et feuillages ornés d'une tête d'homme et de têtes de dragons rouges, initiale historiée représentant David et Salomon assis. Nombreuses bordures latérales de gros nerfs bleus et rouges alternés, de style universitaire francais.
  • Au f. 1 grande peinture illustrant l'Arbor consanguinitatis: roi couronné dont les pieds reposent sur deux chiens gris.
Binding: Anglaise du xixᵉ s., signée au bas du revers du plat supérieur en lettres d'or: « Bound by Riviere and Son » (Note: Peut-être Robert Rivière, 1808-1882, relieur londonien d'une famille d'origine française (cf. H. Helwig, Handbuch der Einbandkunde, II: Bio-Bibliographie der Buchbinder Europas bis etwa 1850 […] , Hambourg, 1954, p. 267).); maroquin (?) marron estampé à froid d'un encadrement de filets et d'entrelacs avec rosaces, en haut et en bas de la partie centrale une bande horizontale contenant des animaux fantastiques. Tranches dorées.
Contents:
  • f. 1-1v (add.) [Raymundus de Pennaforte (?): ] Commentarius in Arbores consanguinitatis et affinitatis.
    Ce texte (inédit?), joint dans de nombreux manuscrits à des ouvrages juridiques, est signalé et attribué à Raymond de Pennafort par S. Kuttner, The Barcelona edition of St Raymond's first treatise of canon law, dans Seminar. An annual extraordinary number of the Jurist, VIII, 1950, p. 54. Voir aussi I. Da Rosa Pereira, Lectura arborum consanguinitatis et affinitatis magistri Ioannis Egitaniensis, dans Studia Gratiana, XIV, 1967, p. 158-159, qui signale son utilisation par J. Egitaniensis.
    (prol.?): Quia tractare intendimus de consanguinitate et eius gradibus et de arboris consanguinitatis expositione col. 2 (texte?): Arborem consanguinitatis hoc modo describas protende a uertice prothei sursum lineam ascendentem f. 1v col. 1hodie ultra IIII gradum quasdam alias omitto uel quia non sunt dubie uel quia inutiles. Raymundus.
    Filiation: (texte conforme à celui du ms. Paris Bibl. nat. lat. 3893, f. 352v-354v, où il est inséré dans le Decretum Gratiani).
  • f. 2-383v Biblia latina (Vulgata) cum prologis
    Les prologues sont répertoriés et numérotés, avec incipit, explicit et liste d'éditions par F. Stegmüller, Repertorium biblicum medii aevi, I, Madrid, 1940. La plupart sont édités par D. De Bruyne, Préfaces de la Bible latine, Namur, 1920.
    • (f. 2-4) S. Hieronymus: Epistula 53 ad Paulinum. >Incipit epistula sancti Ieronimi presbyteri ad Paulinum de omnibus diuine hystorie libris.< Frater Ambrosius michi tua munuscula perferens detulit …–… cogitat esse moriturum. (Stegmüller, n° 284)
      • éd. crit.: J. Hilberg, S. Eusebii Hieronymi Epistulae, I (Corpus scriptor. eccles. lat. LIV), Vienne, 1910, p. 442-465.
    • (f. 4-4v) S. Hieronymus: Praefatio in Pentateucum ad Desiderium. >Incipit prologus sancti Ieronimi presbyteri in Pentatheucum.< Desiderii mei desideratas accepi litteras [sic] …–… transferre sermonem. (Stegmüller, n° 285)
    • (f. 4v-20) Genesis.
    • (f. 20-33) Exodus.
    • (f. 33-42) Leuiticus.
    • (f. 42-54v) Numeri.
    • (f. 54v-66v) Deuteronomium.
    • (f. 66v-73) Iosue.
      • (f. 66v) Prologus s. Hieronymi. >Prologus super librum Iosue.< Tandem finito Pentatheuco Moysi …–… debeamus aure transire. (Stegmüller, n° 311).
    • (f. 73-81) Liber Iudicum.
    • (f. 81-82) Ruth.
    • (f. 82-121) Libri Regum.
      • (f. 82-82v) Prologus s. Hieronymi. >Prologus in primo libro regum.< Viginti et duas literas esse …–… et silui a bonis. (Stegmüller, n° 323).
    • (f. 121-141) Paralipomena I-II.
      • (f. 121-121v) Prologus s. Hieronymi. >Prologus in libro Paralipomenon.< Si septuaginta interpretum …–… surde sunt ceterorum. (Stegmüller, n° 328).
      • (f. 130) Prologus s. Hieronymi in librum Paralipomenon iuxta LXX interpretes. >Prologus in secundo libro Paralipomenon.< Eusebius Ieronimus Dominioni et Rogaciano suis in Ihesu Christo salutem. Quomodo Grecorum hystorias …–… in hebreis uoluminibus non legatur (Stegmüller, n° 327).
    • (f. 141-141v) Oratio Manassae (apocrypha) Suit sans séparation le texte précédent (Stegmüller, n ° 93, 2: Apocrypha veteris Testamenti).
    • (f. 141v-144v) Esdras I.
      • (f. 141v) Prologus s. Hieronymi. >Prologus in primo libro Esdre.< Vtrum difficilius sit facere …–… et odio deterrebor. (Stegmüller, n° 330).
    • (f. 145-149v) Esdras II (Nehemias).
    • (f. 149v-154) Esdras III (apocr. - Stegmüller, n° 94, 1: Apocrypha veteris Testamenti).
    • (f. 154-157) Tobias.
      • (f. 154) Prologus s. Hieronymi. >Prologus in libro Tobie.< Chromatio et Elyodoro epis[copis] Ieronimus presbyter in domino salutem. Mirari non desino …–… dignati [sic] complesse. (Stegmüller, n° 332)
    • (f. 157-161v) Iudith.
      • (f. 157) Prologus s. Hieronymi. >Prologus in libro Iudith.< Apud Hebreos liber Iudith …–… Insuperabilem superaret. (Stegmüller, n° 335).
    • (f. 161v-165v) Esther.
      • (f. 161v) Prologus s. Hieronymi (cum additamento). >Prologus Hester.< Librum Hester uariis translacionibus constat …–… et in LXXa editione maluimus. (Stegmüller, nos 341 et 343).
    • (f. 165v-173v) Iob.
      • (f. 165v-166) Prologi s. Hieronymi.
        • 1. >Prologus Iob.< Cogor per singulos …–… magis quam maliuolum probet (Stegmüller, n° 344)
        • 2. (f. 165v) >Prologus alius.< Si aut fiscellam …–… ex aliorum negocio. (Stegmüller, n° 357)
    • (f. 173v-192v) Psalmi (I-CL). >Incipit liber hymnorum uel soliloquiorum prophete Dauid de Christo.<
    • (f. 193-199v) Prouerbia.
      • (f. 193) Prologus s. Hieronymi. >Prologus in parabolis Salomonis.< Ivngat epistola quos iungit …–… saporem seruauerunt. (Stegmüller, n° 457).
    • (f. 199v-200) S. Hieronymus: Commentarius in Ecclesiasten (praef.) >Prologus in libro Ecclesiastes [sic].< Memini me autem hoc ferme quinquennio …–… opinionum riuulos consectarer. (Stegmüller, n° 462).
      • éd. crit.: M. Adriaen, S. Hieronymi presbyteri Opera. Pars I, 1 (Corpus Christianorum. Series latina LXXII), Turnhout, 1959, p. 249.
    • (f. 200-202) Ecclesiastes.
    • (f. 202-203v) Canticum Canticorum.
    • (f. 203v-208) Sapientia.
      • (f. 203v) Prologus. >Prologus in libro Sapientie.< Liber Sapientie apud Hebreos nusquam est …–… passio diligenter exprimitur. (Stegmüller, n° 468).
    • (f. 208-220v) Ecclesiasticus.
    • (f. 220v-236) Isaias.
      • (f. 220v-221) Prologus s. Hieronymi. >Prologus in libro Ysaie prophete.< Nemo cum prophetas uersibus uiderit esse descriptos …–… ecclesiis eius diucius insultarent. (Stegmüller, n° 482).
    • (f. 236-253v) Ieremias.
      • (f. 236) Prologus s. Hieronymi. >Prologus in libro Iheremie prophete.< Iheremias propheta cui hic prologus scribitur …–… insaniam inuidorum prouocare. (Stegmüller, n° 487).
    • (f. 253v-255) Lamentationes Ieremiae.
    • (f. 255-257v) Baruch.
      • (f. 255) Prologus. >Prefacio in libro Baruch.< Liber iste qui Baruch nomine prenotatur …–… de Christo nouissimisque temporibus indicant. (Stegmüller, n° 491).
    • (f. 257v-273) Ezechiel.
      • (f. 257v) Prologus s. Hieronymi. >Prologus Ezechielis.< Ezechiel propheta cum Ioachim rege Iuda …–… hoc est aput nos manducans senetias [sic]. (Stegmüller, n° 492).
    • (f. 273-280) Daniel.
      • (f. 273-273v) Prologus s. Hieronymi. >Incipit prologus sancti Ieronimi presbyteri in librum Daniel prophete.< Danielem prophetam iuxta Septuaginta …–… labuntur aut amore aut odio (Stegmüller, n° 494).
    • (f. 280) S. Hieronymus: Prologus in XII Prophetas. pas de titre. Non idem ordo est XII prophetarum aput Hebreos qui …–… qui ante eos habent tytulos prophetauerunt. (Stegmüller, n° 500).
    • (f. 280-282) Osee.
      • (f. 280) Prologus s. Hieronymi. pas de titre. Temporibus Ozie et Ioathe Achaz et Ezechie …–… ac purificasse monstratur. (Stegmüller, n° 507).
    • (f. 282-283) Ioel.
      • (f. 282-282v) Prologi.
        • 1. >Prologus Ioel prophete.< Sanctus Ioel apud Hebreos post Osee …–… f. 282v et auribus percipe terra. (Stegmüller, n° 511).
        • 2. (f. 282v) S. Hieronymus: Epistula 53 ad Paulinum (extrait). >Alius prologus eiusdem.< Ioel Fatuel filius describit terram (§ 7) …–… Tropologice habuerit apertam recte incipit prophetare. (Stegmüller, n° 510).
          • éd. crit. (sans les derniers mots): I. Hilberg, ouvr. cit. supra, Vienne, 1910, p. 457.
    • (f. 283-285) Amos.
      • (f. 283-283v) Prologi.
        • 1. >Prologus Amos prophete.< Ozias rex cum Dei religionem sollicite …–… processuram uoluit demonstrare. (Stegmüller, n° 515).
        • 2. S. Hieronymus: Epistula 53 ad Paulinum (extrait). >Alius Prologus eiusdem.< Amos propheta pastor et rusticus (§ 8) f. 283v et exalta uocem tuam etc. (Stegmüller, n° 512).
          • éd. crit. (sans les derniers mots): J. Hilberg, ouvr. cit., p. 457-458.
        • 3. (f. 283v) >Alius prologus.< Hic Amos propheta non fuit pater Ysaie …–… Sepultusque est cum patribus suis. (Stegmüller, n° 513).
    • (f. 285-285v) Abdias.
      • (f. 285) Prologi.
        • 1. >Prologus Abdie prophete.< Iacob patriarcha fratrem habuit Esau ligne 17 et regnum Dei in populo Israel significant. (Stegmüller, n° 519).
        • 2. S. Hieronymus: Commentarius in Abdiam (extrait). >suit sans séparation le texte précédent.< Hebrei hunc dicunt esse qui sub rege …–… quia Abdias seruus domini in nostro sonat eloquio. (Stegmüller, n° 517).
          • éd. crit. (sans les derniers mots): M. Adriaen, S. Hieronymi Opera, Pars I, 6 (Corpus Christianorum, Series latina LXXVI), Turnhout, 1969, p. 352.
    • (f. 285v-286) Ionas.
      • (f. 285v) Prologi.
        • 1. >Prologus Ione prophete.< Sanctum Ionam Hebrei affirmant filium …–… quo a facie tua fugiam. (Stegmüller, n° 524).
        • 2. [Isidorus Hispalensis: De ortu et obitu Patrum (extrait).] >Alius prologus in eodem.< Iona columba et dolens filius Amathi …–… itinere quo pergitur Tyberiadem (chap. XLV; Stegmüller, n° 521).
    • (f. 286-287v) Michaeas.
      • (f. 286) (prol.) >Prologus Michee.< Temporibus Ioathe et Achaz et Ezechie regum …–… et interitum ad futurum denunciauit. (Stegmüller, n° 526).
    • (f. 287v-288) Nahum.
      • (f. 287v) (prol.) >Prologus Naum prophete.< Naum propheta ante aduentum regis Assyriorumincomplet: […] sicut in consequentibus libri huius demonstrabitur (milieu du texte; Stegmüller, n° 528).
    • (f. 288-289) Habacuc.
      • (f. 288-288v) (prol.) >Prologus Abacuch prophete.< Quatuor prophete in XII prophetarum uolumine sunt …–… et miseriam [in]uenire desideret. (Stegmüller, n° 531).
    • (f. 289-290) Sophonias.
      • (f. 289-289v) (prol.) >Prologus in libro Sophonie prophete.< Tradunt Hebrei cuiuscumque prophete pater …–… textu lectionis denunciauit. (Stegmüller, n° 534).
    • (f. 290-290v) Aggaeus.
      • (f. 290) (prol.) >Prologus Aggei prophete.< Ieremias propheta ob causan pariurii Sedechie …–… et interitum regnorum exterorum significant. (Stegmüller, n° 538).
    • (f. 290v-293) Zacharias.
      • (f. 290v-291) (prol.) >Prologus Zacharie prophete.< In anno secundo Darii regis Medorum …–… per noctem prophete est reuelata. (Stegmüller, n° 539).
    • (f. 293v-294) Malachias.
      • (f. 293v) (prol.) >Prologus Malachie prophete.< Deus per Moysen populo Israeli preceperat …–… deos alienos coluerunt [sic] significant. (Stegmüller, n° 543).
    • (f. 294-310v) Libri Machabaeorum.
      • (f. 294-294v) Prologi.
        • 1. [Rabanus Maurus: Epistula ad Ludovicum regem.] >Prologus in libro Machabeorum primo.< Domino excellentissimo et in cultu christiane religionis strenuissimo Ludouico regi Rabanus uilissimus seruorum Dei in domino dominorum perpetuam optat salutem. Cum sim promptus animorum [sic] ad parendum …–… f. 294v et eternam beatitudinem peruenire concedat. (Stegmüller, n° 547).
          • éd. crit.: E. Duemmler, M. G. H., Epistulae Karolini aevi, III, Berlin, 1899, p. 469-470.
        • 2. (f. 294v) [Rabanus Maurus: Epistula ad Geroltum archidiaconum] titre: >Incipit alius prologus.< Reuerentissimo et omni caritatis officio dignissimo Geroldo sacri palacii archidiacono Rabanus uilis Dei seruus seruorum in Christo salutem. Memini me in palatio Uuangionum ciuitatis …–… memorem conseruare dignetur. (Stegmüller, n° 553).
          • éd. crit.: E. Duemmler, ouvr. cit., p. 424-425.
        • 3. >Alius prologus.< Machabeorum libri duo prenotant prelia …–… hortabatur ad gloriam passionis. (Stegmüller, n° 551).
    • (f. 310v-343v) Euangelia IV.
      • (f. 310v-320) Matthaeus.
        • (f. 310v) Prologi.
          • 1. (Prologus monarchianus) >Prologus Mathei euangeliste.< Matheus ex Iudea sicut in ordine primus ponitur …–… esse dispositionem querentibus non tacere. (Stegmüller, n° 590).
          • 2. >Alius prologus.< Matheus cum primo predicasset euangelium in Iudea …–… in aquila exprimitur diuinitatis sacramentum. (Stegmüller, n° 589).
      • (f. 320-326) Marcus.
        • (f. 320) (Prologus monarchianus) >Prologus in libro M[arc]i euang[e]l[istam].< Marchus euangelista Dei electrus et Petri …–… Qui autem incrementum prestat Deus est. (Stegmüller, n° 607).
      • (f. 326-335v) Lucas.
        • (f. 326) après le prologue du texte Qvoniam quidem …–… (Prologus monarchianus) >Alius prologus.< Lucas Syrus nacione Antiochensis uideremur quam fastidientibus prodidisse. (Stegmüller, n° 620).
      • (f. 336-343v) Iohannes.
        • (f. 336) (Prologus monarchianus) >Prologus Iohannis euangeliste.< Hic est Iohannes euangelista unus ex discipulis …–… et Deo magisterii doctrina seruetur. (Stegmüller, n° 624).
    • (f. 343v-364) S. Pavlvs Epistulae.
      • (f. 343v-347) Ad Romanos.
        • (f. 343v) Prologus Marcionis. >Prologus in epistula Pauli ad Romanos< Romani sunt in partibus Ytalie …–… scribens ei [sic] a Corintho. (Stegmüller, n° 677).
      • (f. 347-350v) Ad Corinthios I.
        • (f. 347) Prologus Marcionis. >Prologus in epistula prima ad Corinth[ios].< Corinthi sunt Achaici et hii …–… ab Epheso per Tymotheum. (Stegmüller, n° 684).
      • (f. 350v-353) Ad Corinthios II.
        • (f. 350v) Prologus Petri Lombardi. >Incipit prologus in secunda ad Chorin[thios].< Post actam penitentiam consolatoriam scribit …–… sed emendatos ostendens. (Stegmüller, n° 699).
      • (f. 353-354v) Ad Galatas.
        • (f. 353) Prologus Marcionis. >Prologus in epistula ad Galatas.< Galathe sunt Greci hii uerbum …–… scribens eis ab Epheso. (Stegmüller, n° 707).
      • (f. 354v-355v) Ad Ephesios.
        • (f. 354v) Prologus Marcionis. >Prologus in Epistula ad Ephesios.< Ephesi sunt Asiano hii …–… per Tithicum [sic] diachonem [sic]. (Stegmüller, n° 715).
      • (f. 355v-356v) Ad Philippenses.
        • (f. 355v) Prologus Marcionis. >Incipit prologus in epistula ad Philipenses.< Philipenses sunt Macedones …–… de carcere per Epafroditum. (Stegmüller, n° 728).
      • (f. 356v-357v) Ad Colossenses.
        • (f. 356v) Prologus Marcionis. >Prologus in epistula ad Colosenses [sic].< Colosenses et hii sunt [sic] Laodicenses …–… et Onesium [sic] acolitum. (Stegmüller, n° 736).
      • (f. 357v-358) Ad Thessalonicenses.
        • (f. 357v) Prologus Marcionis. >Prologus ad Thessalonicenses.< Thessalonicenses sunt Macedones …–… per Tithicum [sic] et Onesium [sic]. (Stegmüller, n° 747).
      • (f. 358-358v) Ad Thessalonicenses II.
        • (f. 358-358v) Prologus Marcionis >Prologus in secunda epistula ad Thessalon[icenses].< Ad Thessaloniceses [sic] secundam scribit …–… et Onesium [sic] acolitum. (Stegmüller, n° 752).
      • (f. 358v-359v) Ad Timotheum I.
        • (f. 358v) Prologus Petri Lombardi. >Prologus in epistula prima ad Timotheum.< Thimotheum instruit et docet …–… scribens ei a Laodicia. (Stegmüller, n° 765).
      • (f. 359v-360v) Ad Timotheum II.
        • (f. 359v) Prologus Petri Lombardi. >Prologus in epistula IIa ad Timotheum.< Item Timotheo scribit de exhortacione …–… scribens ei ab urbe Roma. (Stegmüller, n° 772).
      • (f. 360v-361) Ad Titum.
        • (f. 360v) Prologus Petri Lombardi. >Prologus in epistula ad Thytum.< Titum commonefacit et instruit …–… scribens ei a Nicopoli. (Stegmüller, n° 780).
      • (f. 361) Ad Philemonem.
        • Prologus Marcionis. >Prologus in epistula ad Phil[emonem].< Philemoni familiares licteras …–… per supradictum Onesimum. (Stegmüller, n° 783).
      • (f. 361-364) Ad Hebraeos.
        • (f. 361) Prologus Petri Lombardi. >Prologus in epistula ad Hebreos.< In primis dicendum est cur apostolus Paulus …–… greco sermone composuit. (Stegmüller, n° 793).
    • (f. 364-374) Actus Apostolorum.
    • (f. 374-378v) Epistulae canonicae.
      • (f. 374) Prologus ps. Hieronymi. >Prologus in epistolis canonicis.< Non ita est ordo apud Grecos …–… nec sancte scripture ueritatem: poscentibus denegabo. (Stegmüller, n° 809).
    • (f. 378v-383v) Apocalypsis.
      • (f. 378v) Prologus Gilberti Porretani. >Incipit prologus in Apocalipsis [sic] Iohannis; \[p]rolo[gus] Gilberti Porretani/.< Omnes qui pie uolunt uiuere in Christo …–… uisio Ysaie hec est et parabole Salomonis. (Stegmüller, n° 839).
      f. 383v, à la fin du texte: >Explicit biblia.<
  • f. 384-416v Interpretationes nominum hebraicorum.
    >hic incipiunt interpretaciones hebraicorum nominum.< Aaz apprehendens uel apprehensio. ad [sic] testificans uel testimonium …–… Zusim consiliantes eos uel consiliatores eorum.
    • éd. Venerabilis Bedae presbyteri... opera, Cologne, 1612, III, col. 371-480; et 1688, III, col. 371-481.
Origin of the manuscript: Francaise (du Nord ?).
Provenance of the manuscript: D'après la reliure le manuscrit se trouvait en Angleterre au xixᵉ siècle.
Acquisition of the manuscript: Acquis par Martin Bodmer en juillet 1956 chez le libraire parisien Lardanchet (Catalogue 50 n° 3784).
Bibliographie:
  • Catalogue de beaux livres anciens et modernes, n° 50, Paul Lardanchet, (Paris), 1956, p. 93 n° 3784, planche en couleur du f. 4v.