St. Gallen, Stiftsbibliothek, Cod. Sang. 1396.1
Creative Commons License

Dr. Brigitte Roux, Stiftsbibliothek St. Gallen, 2025.

Codicological unit: 1 (p. 1-2)
Manuscript title: Avianus, Fabula (mit Glossen)
Place of origin: St. Gallen (?) [Baldzuhn]
Date of origin: 9./10. Jh.
Support: Pergament
Extent: 2 Doppelseiten
Format: 16,5 x 22 cm
Page layout: einspaltig, 28 Zeilen, Blindlinierung
Writing and hands: karolingische Minuskel (jüngere Hand: gotische Minuskel des 13. Jh., für die linke Seite, p. 1)
Decoration: Ausgesparter Raum
Additions: p. 2: Stempel Diethelm Blarer von 1553–1564 und alte Signatur von Pius Kolb: S.n. 291 (= Cod. Sang. 92)
Main language: Lateinisch
Contents:
  • p. 1-2
    • (p. 1 - linke Seite) kopfstehendes Inhaltsverzeichnis des Cod. Sang. 92, wo es als Vorsatzblatt diente. Geschrieben in einer anderen, neueren Schrift (gotische Minuskel des 13. Jh.).
    • (p. 1 - rechte Seite) haec tibi me rursum litoris ora dabit vota futura sequi. (Fabula XX, “de piscatore et pisce”, p. 712) Parvula progeniem terrae o miseri, dilecta relinquite rura (Fabula XXI, “de alite et messione”, p. 714. Es fehlt ein Vers, um die Fabel vollständig zu machen.)
    • (p. 2 - linke Seite) Iuppiter ambiguas hominum laetior infelix et sua damna cupit. (Fabula XXII, “de cupido et invidio”, p. 714-716; vollständig)
    • (p. 2 - rechte Seite) et simul accepto violentius subdita nobilibus ne sua fata gemant. (Fabula XLI, “de imbre et testa”, p. 746) Forte lupum melior expedit insignem promeruisse necem. (Fabula XLII, “de lupo et haedo”, p. 746-748; vollständig).
    Literatur:
    • Minor Latin Poets, with introductions and English translations, hrsg. J. Duff Wight und A. Duff Wight, London, 1934.
    • Michael Baldzuhn, «Schriftliche Glosse und mündlicher Unterricht. Das Beispiel der älteren lateinisch und volkssprachlich glossierten Aviane (9.-11. Jahrhundert)», in R. Bergmann, E. Glaser, C. Moulin-Fankhänel [hrsg.], Mittelalterliche volkssprachige Glossen, Heidelberg, 2001, S. 485-512 (hier S. 508).
    • Michael Baldzuhn, Schulbücher im Trivium des Mittelalters und der Frühen Neuzeit, Berlin – New York, 2009, S. 770-771.
Codicological unit: 2 (p. 3-4)
Manuscript title: Avitus Viennensis, De Mosaicae historiae gestis
Place of origin: St. Gallen
Date of origin: 9. Jh. [Scherrer], 2. Viertel 9. Jh. [Bischoff]
Support: Pergament
Extent: 2 Doppelseiten
Format: 24,5 x 29 cm
Page layout: einspaltig; 22 Zeilen
Writing and hands: karolingische Minuskel
Main language: Lateinisch
Contents:
  • p. 3-4 Das Fragment ist im Sinne der Textabfolge (p. 4, rechte Seite – p. 3, linke Seite – p. 3, rechte Seite – p. 4, linke Seite) umgekehrt eingebunden.
    • (p. 3 - linke Seite) Aurato temone trahunt tum caetera pubes (PL 59, 365A) …–… Iunxerat interea, ponto qua Magdalus instat (PL 59, 365B).
    • (p. 3 - rechte Seite) Sic Pharaonis opes, quem tunc mercede soluta Servitii longum credas taxasse (PL 59, 362C) …–… fulgebat in ordine ductor (PL 59, 362D)
    • (p. 4 - linke Seite) Legifer, adjuncto praecedens agmina fratre (PL 59, 362D) …–… pugnabit cunctis pro millibus auctor (PL 59, 363B)
    • (p. 4 - rechte Seite) Imbellemque manum, profugosque reducat alumnos (PL 59, 364D) …–… Pugnax pompa nitet, subjectos curribus axes (PL 59, 365A)
    Literatur:
    • Gustav Scherrer, Verzeichniss der Handschriften der Stiftsbibliothek von St. Gallen, Halle 1875, S. 465.
    • Bernhard Bischoff, Katalog der festländischen Handschriften des neunten Jahrhunderts, Teil III, Wiesbaden, 2014, S. 337, n° 5886.
Codicological unit: 3 (p. 5-6)
Manuscript title: Alexander de Villa Dei, Doctrinale
Date of origin: 13. Jh.
Support: Pergament
Extent: 2 Doppelseiten
Format: 19 x 21 cm
Page layout: einspaltig; 25 Zeilen
Writing and hands: gotische Minuskel
Decoration: p. 6 (rechte Seite): kleine rote Initiale Q mit Gesicht
Main language: Lateinisch
Contents:
  • p. 5-6 Gehört zur selben Handschrift wie die Fragmente in Cod. Sang. 1396.2, p. 9-12, und Cod. Sang. 1396.3, p. 3-4. Das Fragment ist im Sinne der Textabfolge (p. 6, rechte Seite – p. 5, linke Seite) umgekehrt eingebunden.
    • (p. 5 – linke Seite) Hic iubet ordo libri …–… sed non vice e versa (pars II, cap. VIII, v. 1074-1098).
    • (p. 5 - rechte Seite) fast vollständig gelöscht
    • (p. 6 - linke Seite) fast vollständig gelöscht
    • (p. 6 - rechte Seite) Quatuor in verbis sunt formae …–… verborumque data sic declinatio quarta. (pars I, cap. VII, v. 1048-1073)
    Edition:
    • Das Doctrinale des Alexander de Villa-Dei: kritisch-exegetische Ausgabe, bearbeitet D. Reichling, Berlin, 1893.
Codicological unit: 4 (p. 7-26)
Manuscript title: Bernardus Silvestris, Cosmographia
Date of origin: 13. Jh.
Support: Pergament
Extent: 20 Seiten
Format: p. 7-8: 22 x 15 cm
Format: p. 9-10: 21,5 x 13,5 cm
Format: p. 11-12: 20 x 14 cm
Format: p. 13-14: 15,5 x 14 cm
Format: p. 15-16: 21 x 14 cm
Format: p. 17-18: 20,5 x 14 cm
Format: p. 19-20: 15 x 14 cm
Format: p. 21-22: 16 x 11 cm
Format: p. 23-24: 22 x 15 cm
Format: p. 25-26: 22 x 14 cm
Page layout: einspaltig, 40 Zeilen, Tintenlinierung
Writing and hands: gotische Minuskel
Main language: Lateinisch
Contents:
  • p. 7-26
    • (p. 7-8) Si quidem Yle ancipit quadam (Megacosmus, II, § 2, p. 99) …–… Antiqui et primarii rigore generis (Megacosmus, II, § 8, p. 101)
    • (p. 9-10) [der Anfang ist außer der roten Initiale «I» unlesbar] Zonas velim videas (Microcosmus, I, § 2, p. 121) …–… humor alat (Microcosmus, II, v. 16 p. 123)
    • (11-12) [der Anfang ist unlesbar] de terra porro pleraque (Megacosmus, IV, § 8, p. 118) …–… que complectitur universa (Megacosmus, IV, § 14, p. 120) [Ende von Megacosmus]
    • (p. 13-14) [der Anfang ist unlesbar] magis variante varium (Megacosmus, III, v. 143, p. 107) …–… solis ad occiduum devia claustra rigent (Megacosmus, III, v. 198, p. 109)
    • (p. 15-16) Sensus Ulixeus Herculeusque (Megacosmus, III, v. 73, p. 105) …–… in geminos Helene, lucentia sidera, fratres (Megacosmus, III, v. 123, p. 107)
    • (p. 17-18) [der Anfang ist unslesbar] unde fomes (Megacosmus, II, § 14, p. 103) …–… in stellis Priami species, audatia Turni (Megacosmus, III, v. 43, p. 105)
    • (p. 19-20) der Anfang ist unslesbar] occupato domicilio (Megacosmus, II, §9, p. 101) …–… huiuscemodi igitur sive vite sive lucis origine, vita iubarque (Megacosmus, II, § 13, p. 102)
    • (p. 21-22) [der Anfang ist unslesbar] A superis animus super (Microcosmus, IV, v. 4, p. 126) …–… concurrentes voluntatis (Microcosmus, V, § 1, p. 127)
    • (p. 23-24) [der Anfang ist unsleserlich] Phisim in inferioribus (Microcosmus, III, § 4, p. 124) …–… ambitor et extimus, nec quidem ignis est (Microcosmus, III, § 10, p. 125)
    • (p. 25-26) [der Anfang ist unsleserlich] Per gremium telluris (Megacosmus, III, v. 237, p. 110) …–… modo stirpe renascens (Megacosmus, III, v. 285, p. 111)
    Edition:
    • Bernardus Silvestris, Cosmographia, ed. Peter Dronke, Leiden, 1978.
Codicological unit: 5 (p. 27-28)
Manuscript title: Metrische Prosodie
Date of origin: 13. Jh. [Scherrer]
Support: Pergament
Extent: 2 Doppelseiten
Format: 19,5 x 21 cm
Page layout: einspaltig und zweispaltig, 29 bis 39 Zeilen
Writing and hands: gotische Minuskel
Additions:
  • p. 27: Paginierung von Ildefons von Arx: 318.
  • p. 28: Paginierung von Ildefons von Arx: 317.
Main language: Lateinisch
Contents:
  • p. 27-28
    Literatur:
    • Gustav Scherrer, Verzeichniss der Handschriften der Stiftsbibliothek von St. Gallen, Halle 1875, S. 465.