The following descriptions are available for this manuscript

  • Schönherr Alfons, Die mittelalterlichen Handschriften der Zentralbibliothek Solothurn, Solothurn, 1964, S. 112-120.
    (Standard description, currently displayed)
  • Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz in lateinischer Schrift vom Anfang des Mittelalters bis 1550, 
Bd. III: Die Handschriften der Bibliotheken St. Gallen-Zürich, bearbeitet von Beat Matthias von Scarpatetti, Rudolf Gamper 
und Marlis Stähli, Dietikon-Zürich 1991, Nr. 382, S. 137-138.
    Show additional description
Solothurn, Zentralbibliothek, Cod. S I 167
Creative Commons License

Schönherr Alfons, Die mittelalterlichen Handschriften der Zentralbibliothek Solothurn, Solothurn, 1964, S. 112-120.

Manuscript title: Miscellanea Computistica et Astronomica
Place of origin: Rottweil am Neckar/Württemberg
Date of origin: 14. Jahrh. (1388-1394)
Support: Pap. Wasserzeichen: I. Ochsenkopf = Briquet 14895; 2. Rose = Briquet 6486; 3. Krone = Briquet 4611 (nicht bei Piccard).
Extent: 161 Bl.
Format: 27,5/21,2 cm.
Foliation: Moderne Tintenfoliierung (bei der Katalogisierung durchkontrolliert); unbeschrieben: (1v) (8r-11v) (30v-32v) (141r) (143r-144r) und (155v). Blattverluste: 10 nach 1 (mit Textverlust).
Collation: Dreizehn unregelmäßige Lagen.
Page layout: (3v-7v. 97r-110v. 156r-171v)2 + I.
Writing and hands: Zwei Haupthände (1 = Konrad Justinger (Note: [Ian Holt:] Kathrin Jost hat in ihrer Dissertation (Bern 2009, erscheint voraussichtlich 2010) aufgrund eines Handschriftenvergleichs festgestellt, dass es sich bei dem erwähnten Konrad Justinger (f. 34v) kaum um den Berner Stadtschreiber und Chronisten Konrad Justinger (+1438) handeln dürfte, sondern um eine andere Person gleichen Namens.), 2 = Werner Mardersberger) mit teils mehr, teils weniger ausgeprägter gotischer Buchkursive: 1 = littera cursiva formata und cursiva textualis, 2 = littera cursiva currens; vgl. dazu die einzelnen, mehrmals auch datierten Schreibervermerke: 1. (34v) Explicitper manus Chuonradi Justinger (Justinger von Hand saec. xv umkorrigiert zu Institoris) feria quinta ante festum omnium sanctorum anno Lxxxviijo (= 29. 0ktober 1388; die Jahrzahl von Hand saec. xv umkorrigiert zu Lxxxxiijo = 1393); siehe die Wiedergabe dieses Schreibereintrags im Jahrbuch SG 31 (1906) Abbildung I (vor Seite 203); zu K. Justingers Schriftbild und Schreibgewohnheiten vgl. außerdem Anzeiger f. schweizer. Geschichte 8 (1898-1901) 128-141 (mit 2 Schriftproben Seite 13.5);zur Persönlichkeit Justingers vgl. Verfasserlexikon 2, 724-726;
2. (96v) Explicitscriptus per manus Wernheri Ma(r)dersperger de Zovingen nomine Tector, pro tunc Rotwile (= Rottweil am Neckar/Württ.) moram trahentis etcetera; wiedergegeben im Jahrbuch SG, a. a. O. Abbildung IIa über Werner Mardersberger, Schüler des Johannes Münzinger in Rottweil und später Leiter der Stiftsschule in Solothurn, siehe ebenfalls Jahrbuch SG, a. a. O. 133-139; vgl. F. Fiala, Geschichtliches über die Schule von Solothurn ( 1875) 27;
3. (115v) Et sic finitus scribendo a Wernhero Mardersperger sub anno domini 1394 in die sancti Johannis Baptiste hora prandii;
4. (122r, oben) Et sicscribendo finitus die nativitatis Marie (= 8. September) hora vesperarum per manus Wernheri Mardersperger in oppido Rotwil anno domini Millesimo trecentesimo nonagesimo quarto, in domo dicte Jacobin etcetera;
5. (128v) Et sicscribendo finitus per Wernherum Mardersperger anno etcetera Lxxxx quarto (= 1394);
6. (133v) Explicitscribendo finitus per Wernherum Mardersperger in vigilia sancte Crucis (= 13. September) hora vesperarum in domo dicte jacobin anno domini Millesima ccclssxxiiijo;
7. (136r) Et sicanno domini Millesimo trecentesimo nonagesimo quarta;
8. (140v) Et sicscribendo finitus per Wernherum Mardersperger xix die septembris quarta hora […] in domo dicte Jacobin, Rotwile residentem, de quo laudetur omnipotens Deus; siehe die Reproduktion im Jahrbuch SG, a.a.O. Abbildung IV;
9. (154v) Scriptum in domo Berchtoldi Balghain feria quinta facta (cod.) prandio et proxima feria secunda precedente Crispini et Crispiniani, decima nona die octobris anno domini Millesimo ccclxxxxo quarto; außerdem die Kurzdatierung: (106v) Vigilia penthecostes (= 6. Juni) 1394.zu Bertoldus de Balghain (Balgheim) vgl. Krebs, Annatenregister (1956) 30 Nr. 83;
Schreibervorspruch: (145r) assit in principio, etcetera.
Musical notation: (Ir, saec. xiv ex.) Benedicamus-Reimtropus mit vierliniger gotischer Neumierung (nur noch fragmentarisch erhalten): [Sanctus] Johannes baptisatTe imploramus hodienostrum delere reatumBenedicamus Domino.
Decoration:
  • Bis (150r) rote kalligraphische Initialen; Überschriften und Rubriken rot; Satzanfange und Abschnittzeichen mit rotem Zierstrich.
  • Zahlreiche zeichnerische Beigaben, wie astronomisch-komputi stische Tabellen u. dgl. (siehe Inhaltsbeschreibung).
  • (101v, unten) mit dem Buchstaben m (= Mardersberger) alternierendes Alphabet (rot).
Additions: Zwischen die einzelnen Texte eingestreut verschiedene Notizen, autobiographische Bemerkungen und Liebesverse aus der Feder Werner Mardersbergers, darunter z. B. (4v, oben) Ich mag nút, wol vff nider (siehe Jahrbuch SG, a.a.O. 117 Anm. 3, 133); (59r) Confidum socium triplice fune liga; wa nen, sprach gúder … (a.a.O. 120); (ebd.) Tochter allerliepste min, wer gab dir den tvmben sin Aber ich kond es noch nie ze Rotwile (siehe den Abdruck des vollständigen Textes a.a.O. 120); (128v, unten) O Vrena, was lid ich vnd hab groser arbeit durch dich (a.a.O. 126); (137v, unten rubriziert) Ach got, wie hold bin ich ir vnd si mir, gloub ich Vrena (a.a.O. 127); (140v, rot) Ich bill vnd biß vnd hüt Vrenen in minem hertzen mit ganczem flißPortibus in Swevie Bernensis est sine Navre / Navre Wernherus Bernensis sunt unum corpus (a.a.0.127 und 136);
  • für alle übrigen Kurzvermerke siehe ebenfalls Jahrbuch SG, a.a.0., wo sie gesammelt und abgedruckt sind.
Binding: Brauner Kalblederband auf Holz, vollständig neu (1948).
  • Über den ursprünglichen Pergamenteinband aus der Zeit um 1408 und dessen Einzelheiten siehe Jahrbuch SG, a.a.O. 112-113 und 193-194.
Contents:
  • 1. Bl. 1r-1v [Jacobus Twinger de Königshofen: ] (?) Tractatus de algorismo (Fragment)
    Filiation: Den vollständigen Text (mit geringen Varianten in der Lesart gegenüber dem Solodorensis) siehe Basel UB, cod. A VI 37 (um 1400, anonym), f. 97v-101r.
    Gekürzte Bearbeitung des Algorismus vulgaris des Johannes de Sacrobosco (vgl. unten Nr.4). >Incipit algorismus nowus anno .90. (= 1390)< Quoniam quibusdam iuvenibus scientia calculandi videtur esse nimis difficilis et penalis …–… quamlibet figuram loco millenarij positam unum punctum ad [denotandum, quod ] (Fortsetzung fehlt).
  • 2. 2r-7r Johannes Münzinger: Tractatus de computo ecclesiastico
    • 1. (2r-4v) [Liber primus.] Si Deus est animus, ut nobis carmina dicunt, Hic tibi precipue sit pura mente colendus (= Disticha Catonis, lib . I, I/ed.M. Boas [1952] 34).
      • Venerabilis Katho per verba predicta …–… renovantur in autumpno. Et sie hec dicta quoad primum librum huius computi intitulati ,Si Deus est animus' ad presens sufficiant.
      Zu beachten die Textergänzung (2r): Ex quo patet tempus in qua inchoatus est compotus iste, videlicet anno domini Mocccolxxxxmo .
    • 2. (4v-7r) [Liber secundus.] In isto secundo libro computi, Deo favente, aliqua ponam de coniunccionibus et motibus solis …–… Sol si surgit a Rotwil, si cedit idem cum absit, Et sic per Dei gratiam finitus est compotus magistri Johannis Munczinger, pro qua laudetur Deus omnipotens eiusque beatissima virgo Maria eternaliter. Amen.
      • Vgl. Zinner n. 7412.
      • Über den Autor siehe Verfasserlexikon 3,454 (und 5,699), wo Müllzinger jedoch irrtümlich als Dominikaner bezeichnet wird.
  • 3. 12r-29v [Jacobus Twinger de Königshofen: ] Computus novus chirometralis
    • Siehe Schicksalswege am Oberrhein, hg. P. Wentzcke (1952) 106-107 und 109 (mit Literatur).
    Filiation: Hier die kürzere Fassung gegenüber der unten (siehe Nr. 11) gebotenen längeren Fassung.
    • (12r-12v) Prolog. Cum scientia computi pre aliis sit adipiscenda Succurrendum ergo et consulendum eorum opinioni et precipue meorum scolarium Argentine studenciumut patebit in processu
    • 1. (12v-19v) >Incipit prima pars< Quoniam autem festa mobilia in veniuntur per cyclum solarem et Iunarem …–… ut patet intuenti credo tamen quod hec sufficiant pro juvenibus de utilitatibus principalibus computorum. >Explicit prima pars computi novi cirometralis.<
    • 2. (19v-30r) >Incipit secunda pars huius libri.< Cum coniunccio solis et lune ac locus eorum a multis ignorantur
      • (21v) der Hinweis auf den Meridian der Stadt Straßburg: Sciendum quod hec rotula facta est ad meridianum civitatis Argentinensis …–… duodecim hore precise. >Explicit compotus (später korr. zu computus) cirometralis anno domini Millesima cccolxxxxmo<
    • Daran: (30r) Tabelle mit Planetenstand.
  • 4. 33r-44v [Johannes de Sacrobosco: ] Algorismus vulgaris seu de integris
    Filiation: Zuletzt ediert: M. Curtze, Petri Philomeni de Dacia in algorismum vulgarem Joannis de Sacro Bosco commentarius una cum algorismo ipso (1897).
    Über den Autor und das Werk siehe auch G. Sarton, Introduction to the History of Science 2 (1931) 617-619.
    • Vorangestellt der Prolog: (33r-34v) >Incipit prologus super algorismum.< Omnia que a primeva etcetera. Ista scientia arismetice …–… et sic usque ad 9000. >Explicit prologus algorismi. Deo gratias.< (mit Subskription und Datierung) abgedruckt im Jahrbuch SG 31 (1906) 195-198
    • (35r-44v) Omnia que a primeva rerum origine processerunt, racione numerorum formata sunt …–… tam in numeris cubicis quam quadratis. >Explicit algorismus.<
  • 5. 45r-57r Varia
    • 1. (45r) >Canon super kalendarium magistri Petri de Dacia [dicti Philomena].< Mit Tabelle.
      • Über den Autor vgl. E. Zinner, Petrus de Dacia, ein mittelalterlicher Astronom: Archeion 18 (1936) 318-3 28;
      • siehe auch SBM 1936, 2, 52-54 und
      • P. Lehmann, Erforschung des Mittelalters S (1962) 313-314.
      Si igitur litteram coniunccionis solis et lune invenire volueris, quere in superiori parte istius tabule …–… quoad coniuncciones solis et lune usque (in)infinitum. >Explicit canon super kalendarium magistri Petri de Dacia, compositus ad meridianum Parisiensem.<
      • Zinner nn. 2059-2077 (ohne vorliegende Hs.).
    • 2. (45v-46r) Notandum igitur, quod cum si non corrigerentur, idcirco ego Johannes de Palmis huiusmodi fallaciam volens prevenire, correccioni et emendacioni ipsius kalendarii cum diligencia qua potui institi … (mit Tafeln).
    • 3. (46v) Tabula festorum mobilium. Ad sciendum queque festa mobilia per aureum numerum …–… tabule presentis.
    • 4. (47r-52v) Kalendarium astronomicum (mit heortologischen Einträgen für die Monate Jänner bis März). Zu bemerken (48r) der Vermerk zum 14. März (ohne Jahresangabe): Hic intravi hospicium H(einrici) Wircz (= Schwiegervater Konrad Justingers?).
    • 5. (53r) Jatromathematische Prognostik. Pone feriam diei, in qua infirmitas accidit, etatem eciam lune ipsius diei …–… mit ,rotulus' (= Kreistabelle) vita patet sursum, mors est signata deorsum.
    • 6. (53v-57r) [Tractatus de planetis]
      • Vgl. Zinner nn. 7931-7933.
      Omnis creatura et universa, que sunt in mundo, efficiuntur motu planetarum, signorum et stellarum
      • (54r:) Tierkreiszeichenmann, nur beschriftet, ohne Bilder respice ymaginem unam in qua nomina signorum membris quibus influunt, sunt inscripta. Item in flebothomia …–… in figura sequente videre poteris satis clare.
      • Filiation: Der I. Teil (bis … sunt inscripta) auch Bern BB, cod. S24 (XV/1, Brevier aus Interlaken), f. 1r-2r.
      • Daran: Tafeln (zweifarbig)
        • a. (55v) schematische Planetenkarte, die im innersten konzentrischen Kreis die T-förmig geteilte Erdscheibe wiedergibt (das auf Isidor zurückgehende Kartenschema, vgl. auch cod. S I 177, E);
        • b. (56r) >Hec tabula ostendet quis planetarum regnet in qualibet hora diei plane<
        • c. (56v) >Tabula ad seiendum in quo signo sit luna < mit [notula de lunationibus]: Notandum si volueris seire in quo signo sit luna in quolibet die secundum tabulam suprascriptam, considera gradum coniunctionis solis et lune et scias quod luna dicitur prima die sequenti post coniunctionem ;
        • d. (57r) jatromathematische Tabelle mit Erklärung. Computa quot dies sint in qua eger decubuit und anschließend: Nota hic unum notabile valde pulcrum concordans cum tabula presenti, scilicet signorum. Quando scire volueris in quo signo sit luna, considera etatem eius …–… in quo solis cepit origo.
  • 6. 57v-58v Johannes de Limburg: Compendium de iudiciis urinarum (in Anlehnung an Constantinus Africanus) >Incipit de vrinis.< (V)rina est colomentum sanguinis et est duarum rerum …–… aliquantulum ruborem habuerit, solucionem menstruorum signat. >Explicit tota virtus compendiose de iudiciis urinarum per fratrem J(ohannem)de Lympurg.< Zu Johannes von Limburg, der 1396 auch in den Akten des Rottweiler Provinzkapitels der Dominikaner-Ordensprovinz Teutonia aufgeführt ist, siehe Zeitschrift f. Kirchengeschichte 48 (1929) 13; vgl. Basler Zeitschrift f. Geschichte u. Altertumskunde 26 (1927) 215.
  • 7. 58v-59r Astronomiae Ptolemaei compendium Ab Adam (cod. Ade) usque ad nativitatem Christi Si vis scire ubi sit Saturnus, annos ab inicio mundi sumptos per 16 divide …–… nichil remanet. >Explicit compendiose tota virtus astronomie Ptolomei.<
    Daran:
    • a) Saturnus summe frigidus (Eigenschaften der Planeten);
    • b) Weltumfang;
    • c) Verse.
  • 8. 59v-60r [Johannes Münzinger: ] De cyclo lunari (unvollständig). Die im Text erwähnte Kreistabelle nicht eingezeichnet. In Christi nomine amen. Ad intelligendum tabulam rotundam sunt advertendi isti canones. Primo quod (Zeile 8) Et hunc (ergänze / cyclum lunarem) incepi anno domini 1390mo ita, quod tunc …–… abhinc capiatur. Notandum quando exspiratur cyclus iste perfectus (bricht hier unvollendet ab).
    Daran:
    • (60v) astrologische Merkregel = Abschnitt aus dem Computus des Jakob Twinger von Königshofen, vgl. oben (28v Zeile 6 von unten) und danach mit rubrizierter Überschrift (105v Spalte b). In jacendo cum mulieribus sit luna in signis, que habent dulcedinem …–… sit signum ascendens in oriente.
  • 9. 62r-82v Computus ecclesiasticus cum commento
    • 1. (62r-92r) Johannes de Sacrobosco: Computus ecclesiasticus [seu philosophicus] Zinner nn. 4663-4710. Über die handschriftliche Verbreitung, Drucke und Kommentare vgl. Scriptorium 15 (1961) 83-84. >Incipit compotus (später korr. zu / computus) magistri Iohannis de sacro posco.< Conppotus (korr. zu / Computus) est scientia considerans tempora ex solis et lune motibus et eorum …–… dicitur iterum ewum idem quod mora, unde Boethius ‘Quique perpetua mundum ratione eubernas’ (= De consolatione philosophiae III, 9); daran die metrische Subskription De sacro bosco discernit tempora ramus gratia cui nomen dederat di(vi)na Johannes; annuat hec nobis huius sic carpere fructum ecclesie Christi, quod nos hinc fructificamus. >Explicit.<
    • 2. (61v-82v) [Johannes Münzinger: ] Commentarium in Johannis de Sacrobosco computum ecclesiasticum [Prologus] Si Deus est animus etcetera. Katho egregius poeta per ista metra docet nos Forma tractatus consistit in divisione libri etcetera planum est; Conpotus est scientia considerans tempora Iste liber prima sui divisione dividitur in duos tractatus. Primus tractatus est …–… Ne vulgare incurramus dubium. Istud est capitulum quintum Et incensio vocatur, quia luna dicitur tunc incendi a sole (Fortsetzung fehlt).
  • 10. 93v-96v [Johannes Münzinger(?): ] Tractatus de astris [seu de signis zodiaci] In Anlehnung an die Alfonsinischen Tafeln (per Alphoncium regem preclarum castelle), an Johannes de Lineriis u.a. Mit 14 Tafeln. Verschieden vom Druck: Epitome astrologiae (Nürnberg 154-8). Notandum quod totus zodiacus dividitur hic in sex signa physica …–… Si autem volueris invenire dicitur quod ibi eorum sit oppositio, etcetera. Explicit pulcher (cod. pulscher) tractatus de astris editus in studio Pragensi (mit Schreibervermerk). Daran:
    • a) medizinischer Merkvers (Distichon). De stomacho pulli swadeo comedere ulli / Membra viri curtat, vulvam mulieris amplat;
    • b) fünflinige gregorianische Benedicamus-Melodie (ohne Text).
  • 11. 97r-110v Jacobus Twinger de Königshofen: Computus novus chirometralis
    Filiation: Vgl. oben Nr. 3.
    • (97r) Überschrift und Prolog. >Incipit computus cyrometralis novus.< Cum scientia computi pre alijs sit adipiscenda Succurrendum ergo et consulendum eorum opinioni et precipue meorum scolarium (hier ohne die Nennung der Stadt Straßburg) fore existimavi …–… sicut patebit in processu
    • 1. (97r-101v) [Festa mobilia] >Incipit prima pars.< Sequitur primo qualiter festa mobilia inveniuntur per cyclum solarem et lunarem …–… ut patet intuenti. Et hec modo sufficiant pro juvenibus de utilitatibus principalibus computorum. Mit Datum feria quinta ante penthecostes (= 4. Juni 1394). >Explicit prima pars computi novi cyrometralis,< Die Sonnenzyklentabelle (101r: Hec rotula subscripta sive speculum rotundum) beginnt mit Pfingsten 1394.
    • 2. (101v-110v) >Et incipit secunda (cod. verschrieben: secundas) pars.< Cum coniunctio solis et lune ac locus eorum a multis ignorantur …–…
      • 103r der Hinweis auf den Meridian der Stadt Straßburg: Sciendum eciam quod hec rotula facta est ad meridianum civitatis Argentinensis
      sunt magis utilia quoad usum ecclesie. Et in hoc sit finis presentis operis, quod licet prolixum satis videatur Si vero quidquam benedictum in ipso reperiatur, inde laudetur Deus omnis boni dator, qui est benedictus in secula seculorum. Amen. >Explicit computus cyrometralis novus per Jacobum Twinger presbiterum Argentinensem compilatus, spectans ad usum Wernheri Mardersperger.<
    Vgl. die Reproduktion der Schlußzeile mit Besitzereintrag im Jahrbuch SG 31 (1906) Abbildung III (vor Seite 203).
  • 12. 111r-115v [Jacobus Twinger de Königshofen: ] Speculum astronomicale. Teilweise Überarbeitung des Twingerschen Computus.
    • (111r) Zeile 1-27) Prolog. Cum animadverterem quam plurimos clericorum tam juvenes tam adultos Succurrendum et consulendum eorum opinioni et precipue scolarium meorum Spire studentium fore existimavi Nunc te, fili karissime, docebo quo pactu in quodam speculo rotundo reputo multum necessarium in domo Dei
    • (111r-115v) Principalis autem utilitas huius scientie in domo Dei necessaria …–… Quamvis adhuc multa possent dici, puto tamen quod hec sufficiant ad eorum utilitatem. Et sic est finis huius libri; qui intytulatur speculum astronomicale. Mit Subskription und Datierung.
  • 13. 116r-122r Johannes Münzinger: Tractatus de computo ecclesiastico.
    Filiation: Vgl. denselben Text oben unter Nr. 2.
    • (116r) Prolog. 'Si Deus est animus, nobis ut carmina dicunt, Hic tibi precipue sit pura mente colendus'. Venerabilis Katho per verba predicta …–… Ex quo patet tempus in quo inchoatus est computus iste, videlicet anno domini Millesimo cccolxxxxmo etcetera, ut supra
    • 1. (116r-118v) [Liber primus.] Sequitur capitulum: Cyclus solaris. Cyclus solaris hic sumptus est spacium 28 annorum …–… renovantur in autumpno. Et sic hec dicta quoad primum librum huius computi intitulati ,Si Deus est animus' ad presens suficiant.
    • 2. (116r-118v) Sequitur secundus liber vigilia nativitatis Marie (= 7. September 1394). In isto secundo libro computi, Deo favente, aliqua ponam de coniunccionibus et motibus solis …–… Sol si surgit a Rotwil, si cedit idem cum absit. Et sic per Dei gratiam finitus est computus magistri Johannis Munczinger, pro quo laudetur Deus omnipotens eiusque beatissima virgo Maria eternaliter. Amen. (mit Subskription und Datierung). Daran vier kurze astronomische Anmerkungen.
  • 14. 122v-128v Johannes Münzinger: Computus abbreviatus cum commento Durch den Autor gekürzte Fassung des Textes von Nr. 13.
    • 1. (122v-128v) [Text] 'Si Deus est animus, nobis ut carmina dicunt'. Venerabilis Katho per ista metra docet nos Deum nostrum diligere …–… Ultimo notandum, quod iste coniunctiones huius computi constituti (sic cod.) sunt super meridianum civitatis Constanciensis, sed si aliquis ad aliam regionem adaptare voluerit in longitudine unum gradum. Et sic Dei auxilio finitur compotus ab(b)reviatus per magistrum reverendum Johannem Mvnczinger pro suis scolaribus simpliciter collectus; pro quo sit Christus in seculum seculi benedictus. Amen (mit Subskription und Datierung).
    • 2. (122v-128v) [Kommentar] kollateral zum Text. Circa hanc scientiam, que computus ab(b)reviatus dicitur, primo inquirendum est cui parti philosophie subordinetur Ad primum dicatur, quod ista scientia subordinatur astronomie vel scientie astronomicali Dicitur quod Johannes Mvnczinger fuit causa efficiens istius libri, quia iste primo in talem formam pro iuvenum informacione (mehrere Textstellen durch Papierschaden zerstört) …–… Nota 16 miliaria tautunicalia (sic cod. pro / theutonicalia) faciunt unum gradum, sed gradus prout hic sumitur et motum solis et lune. Et sic finis computi ab(b)reviati.
  • 15. 129r-133v [Jacobus Twinger de Königshofen: ] Computus vulgaris [sive ecclesiasticus]
    Filiation: Erweiterte Fassung bzw. Überarbeitung des I. Teiles des Computus novus chirometralis desselben Autors (vgl. oben Nrn. 3 und 11).
    Ut sciamus annum distinguere in sua tempora doctrinam computi attendamus. Primo igitur videndum quid sit computus Computus est ars sive scientia, per quam consideratur …–… pasca patebit. Et hec de festis mobilibus dicta sufficiant. Explicit computus vulgaris. Deo gratias. (mit Subskription und Datierung).
  • 16. 133v-142r [Johannes de Erfordia: ] Computus chirometralis. In zwei Teilen (hier ohne Prolog).
    • Zum Stand der Überlieferung siehe Scriptorium 15 (1961) 76-77;
    • vgl. auch F. Saxl - H. Meier, Verzeichnis astrologischer […] Handschriften des lateinischen Mittelalters 3 (1953) 25-26.
    Filiation: Erstdruck: Köln 14S4 (Klebs, Incunabula 294; vgl. GW 7280).
    • 1. (133v-136r) Computus chirometralis minor. Cognitio veritatis de pausis temporum circa motum solis et lune studentium viam declarabit. Est autem sol oculis mundiunde versus: Octo tenet ydus mensis generaliter omnis; Mar ma iul oc senas reliquis dato bis duo nonas
      • (vgl. Opera hactenus inedita Rogeri Baconi, hg. R. Steele 6, 1926, 221).
      >Et sic est finis minoris computi scirometralis per Wernherum Mardersperg(er) Rotwile studentis.< (mit Datierung)
    • 2. (136v-140v) Computus chirometralis maior. Ut motus solis et lune et ad sui motum requisita computo brevi et metrico declarentur, videndum est ergo primo …–… Unde versus: Pro binis semper (al. semel) gradus habens si post, prius addatur (al. addas vel addis). Et sic est finis huius computi scirometralis. (mit Schreibervermerk und Datierung). Daran: a) (141v) komputistische Tabellen; b) (142r) Kreistafeln (leer).
  • 17. 142v-144v Tabula magistri Petri de Dacia, dicti Philomena (mit Zeichnung); daran: >Canon super tabulam magistri Petri de Dacia.< Ad locum lune habendum videas quota est dies …–… a media nocte incepta (unvollendet). Vgl. Zinner n. 2079. Folgt:
    • (144v) Benedicamus-Reimtropus mit Singweise (= I. Strophe aus Weihnachtssequenz saec. XIV): Puer nobis nascitur, rector angelorum / in presepe ponitur sub foeno (cod. veno) asinorum (RH 15790) Benedicamus Domino. Zur Melodie siehe Jahrbuch f. schweizer. Geschichte 31 (1906) 127-128 Anm. 3.
  • 18. 145r-149v Petrus Rosenfeld: Computus Judaicus [sive tractatus de kalendario Judaico]. Mit 13 Tafeln (146r, 147r, 148r-148v, 149r-149v).Vgl. Zinner nn. 5170, 5188. Handschriftlich selten und zumeist anonym überliefert.
    • (145r-147v) Me pudet audire Judeum talia scire. Deberet clericus noscere, que pocius …–… quod quis penitus ignorat. Et sic est finis illius computi, Deo laus etcetera. >Explicit computus Judaycus factus per magistrum Petrum Roseveld Judeum anno domini millesimo 344mo.<
      • Daran der komputistische Vers (Auszug aus dem Computus Judaicus): Altera dat feria …–… dabo.
  • 19. 150r-155r Johannes Münzinger: Expositio in Petri Rosenfeld computum Judaicum
    • (150r) Prologus. ,Si Deus est animus, nobis ut carmina dieunt, Hic tibi precipue sit pura mente colendus'. Catho poeta (cod. boeta) egregius per i(s)ta metra docet nos Deum nostrum diligere circa ipsam versatur (hierauf kleine Lücke infolge Papierschadens). …–… Hec loco prohemij sunt posita;
    • 1. (150r-151r) [Tractatus primus]. Me pudet audire judeum talia scire. Iste liber […] habet duos tractatus. Primus est prohemialis, secundus executiva (sie cod.) Me pudet, idest pudorem infert audire ipsum judeum …–… Christus vera sophya.
    • 2. (151r-154r) Sequitur tractatus secundus Tractatus secundus secundum suum intentum habet 6 capitula in quorum primo …–… diem natalem et festum quodlibet inchoamus celebrare. Et sic Dei omnipotentis auxilio finitur exposicio super computum judaycum per magistrum Johannem Mvnczinger reverendum necnon in talibus bene probatum pro suis scolaribus edita, Pro hac sit Deus in seculum seculi benedictus, etcetera.
      Daran (154r-155r) Nachträge und Korollarien zum Computus Judaicus:
      • a. Nota secundum istum computum mensis embolismalis debet sequi februarium
      • b. Nota anno domini millesimo cccmo lxxxx quarto tot sunt anni ab inicio seculi secundum judeos
      • c. Nota ad habendum incensionem ad annos domini 1394 secundum computum judaycum (mit Schreibereintrag und Datierung)
      • d. Nota ad habendum radicem alicuius anni oportet nos scire quorum versuum sensus est etcetera
      • e. Tafel mit dem lateinischen, syrischen, hebräischen, griechischen und ägyptischen Alphabet
      • f. Nota radix Judeorum pro anno (Fortsetzung durch Papierschaden zerstört).
  • 20. 156r-156v [Commentum (editum a studio Pragensi) super Johannis de Sacro bosco tractatum de sphaera] Prooemium. (N)aturalis philosophia dividitur primo in tres partes Inter istas res sunt quedam res medie ut dicit Ptolomeus in principio Almagesti (mit Lücken durch Papierschaden), Causa efficiens est magister Johannes de sacro bosco posco (sic cod.), qui falsitates […] tractatus spere correxit et nova prius ibi non posita addidit …–… et sic deinceps. Ordinem in hoc libro assignare superfluum est Unde sentenciam continuasse est inutile.
    • Vgl. den vollen Text dieses Kommentars Prag, Sammlung Lobkowitz, cod. 522 (XIV), f. 9r-43r.
  • 21. 156v-161v [Johannes de Sacrobosco: ] Tractatus de sphaera mundi
    • Zinner nn. 4722-4837 (ohne vorliegenden Codex).
    • Erstdruck Ferrara: N. Belfortis, 1472 (Klebs, Incunabula 874).
    • Vgl. L. Thorndike, The ,Sphere' of Sacrobosco and its Commentators (1949).
    • (156v-157r) Prolog (mit Randtitel: Incipit tractatus spere) (T)ractatum de spera quattuor capitulis distingwimus et causis eclipsium
    • (157r-161v) [cap. 1]. Spera igitur ab Euclide sie describitur …–… Qualiter autem terra sit in medio firmamenti sic patet. Existenti || (bricht hier unvollendet ab).
Provenance of the manuscript: Schenkungseintrag: (1r, aus Hand des Solothurner Stiftskustos Otmar Forchner) Liber Meckingen, donatus anno 1504 (Standortsignatur der Kapitelsbibliothek fehlt). Der vorliegende Codex gelangte aus dem Nachlaß des Solothurner Schulmeisters Werner Mardersberger durch dessen Gemahlin Verena (über diese siehe Bürgerbuch der Stadt Solothurn [seit 1408], f. 14v: Item Verena Wernhers Marderspergers weilant Schulmeisters zu Solothurn Ehewirtin, an seiner statt)
Acquisition of the manuscript: in Meckingschen Familienbesitz, aus dem er 1504 zusammen mit anderen Manuskripten an die Solothurner Kapitelsbibliothek vergabt wurde;
  • vgl. dazu die ausführliche Schenkungsnotiz in cod. S I 213, f. IIr.
Bibliography:
  • Vgl. auch die Beschreibung der vorliegenden Hs. im Jahrbuch SG 31 (1906) 109-206w.