Basel, Universitätsbibliothek, F III 34, Plat supérieur – Manuscrit composite (sciences naturelles et théologie)
http://www.e-codices.ch/fr/ubb/F-III-0034
Résumé du manuscrit:Le manuscrit, copié dans une textura du XIIIe siècle, appartenait au clerc et historien Dietrich von Niem (1340-1418) qui l’a doté de nombreuses annotations marginales. Transféré par la suite à la chartreuse de Bâle, le volume contient entre autres les Naturales quaestiones de Sénèque, la discussion d’Anselme de Canterbury Cur deus homo ? et l’œuvre astrologique De radiis stellarum du philosophe et scientifique arabe Al-Kindi. Il transmet en outre l’article De probatione virginitatis beatae Mariae issu de l’ainsi nommé « Suda », un lexique byzantin qui trouva une ample diffusion dans la traduction latine de Robert Grosseteste.(flr)
Manuscrit composite (sciences naturelles et théologie)
Comment citer:
Basel, Universitätsbibliothek, F III 34, Plat supérieur – Manuscrit composite (sciences naturelles et théologie) (https://www.e-codices.ch/fr/list/one/ubb/F-III-0034)
Titre du manuscrit: Sammelhandschrift (Naturlehre und Theologie)
Période: 13. Jahrhundert
Ancienne Cote:
Kartause Basel, Bibliotheca antiqua,
A xxvi:2
Volume:
1 Band (90 Blätter)
Format: 25,5 x 17,5 cm
Numérotation des pages: Im ganzen Band die Spalten teils mit Tinte, teils mit Stift arabisch alt gezählt, Zählung springt von 129 auf 138; z.T. auch Zeilenzählung in 5er-Schritten in der Mitte zwischen den Kolumnen; ausserdem moderne Bleistiftfoliierung: 1-90
Composition des cahiers: 7 VI84 + III90; rote Lagensignaturen 1-7 auf dem jeweils letzten Versoblatt der Lagen unten in der Mitte (84v nur noch Spur der Signatur erhalten, Rest weggeschnitten), Reklamanten unterhalb der b-Spalte am unteren Blattrand
Mise en page:
Schriftraum 17 x 10,5 cm, zweispaltig; 42 (Bl. 1-84) bzw. 62 (Bl. 85-90) Zeilen
Type d'écritures et copistes:
Textualis, 13. Jh.
Décoration: Bl. 1-84 rubriziert, kleine Lombarden abwechselnd rot und blau, mit Fleuronné
Ajouts:
Wenige englische Randbemerkungen, 13./14. Jh., zahlreiche Randbemerkungen von der Hand des Vorbesitzers Dietrich von Niem
Reliure:
15. Jh., gelbliches gewachstes Leder (Rücken erneuert 1952); am vorderen Schnitt Pergamentsignakeln; eine Schliesse fehlt; Spiegel Pergament-Fragment (vorn Urkunde von Ludwig von Tierstain apt zů den Ainsydeln betreffend Einigung mit Maister Peter Liebinger chorherren ze Costenz ze Passow und ze Basel, 1396 Sept. 20, fast vollständig; hinten zwei Fragmente, Schriftseite aufgeklebt); auf dem vorderen Deckel kleines Pergament-Titelschild, von einem grösseren nur eine Ecke erhalten
Langue principale: Lateinisch
Sommaire:
1ra-2vaPs.-Seneca: De remediis fortuitorum>De fortuitis casibus. Seneca ad Callionem de remediis fortuitorum<Lucius Anneus Seneca Callioni salutem. Licet cunctorum poetarum carmina gremium tuum semper illustrent …–…
Vides autem quoniam [recte: quam rara] domi sit ista felicitas.>Explicit Seneca de remediis fortuitorum<
Druck: L. Annaei Senecae opera, ed. Friedericus Haase 3. - Leipzig, 1878, 446-457
2va-11raAlkindi: De radiis stellarumOmnes homines que sensibilia sensu percipiunt
…–…
hiis qui secreta celestis et elementaris nature nota habent. [2v am Rand von Dietrich von Niem:] Incipit Seneca de officiis
Explicit anders als in Oxford, Rawlinson Ms. C 117, 157v-168r (F. Saxl u. H. Meier, Verzeichnis astrologischer und mythologischer illustrierter Handschrften des lateinischen Mittealters 3,1, London, 1953, 401)
Diese Hs. angezeigt von H. Geist in: Berliner philosophische Wochenschrift 33, 1913, 124
Thorndike/Kibre, Incipits² Sp. 986
Druck: D' Alverny (1974), 215-259 (diese Hs. benützt)
11ra-61rbSeneca: Questionum naturalium libri septem>Lucii Annei Senece de naturalibus questionibus liber incipit ad Lucilium liber i[us]<Quantum inter philosophiam interest Lucili virorum optime et ceteras artes …–…
quoniam nunc in summa terra et levi manu querimus.>Explicit liber de naturalibus questionibus<
Druck: Opera, ed. Haase 2 (1877), 157-318
Hine, Harry M. - The manuscript tradition of Seneca's Natural questions. In: Classical quarterly, 30 (1980), S. 183-217, hier S. 205
61va-82vbAnselmus Cantuariensis: Cur deus homo>Incipit cur deus homo liber Anselmi archiepiscopi Cantuariensi. Prologus<Opus subditum propter quosdam qui antequam perfectum et exquisitum esset …–…
deo non nobis attribuere debemus, qui est benedictus in secula amen.>Explicit liber Anselmi cur deus homo<
Druck: Sancti Anselmi Archiepiscopi opera omnia, ed. F.S. Schmitt 2. - Rom, 1940, 42-133
83ra-84vaRoberto Grosseteste: De probatione virginitatis beatae Mariae, lat. (Auszug aus der Suda)>Narracio ex libro qui grece vocatur Suda quem composuerunt viri sapientes isti. Eudemus rhetor. Hellabius qui tempore Theodosii iuvenis. Eugenius Frigius. Zozimus Gazeus. Cecilius. Siculus. Longinus. Cafinus. Lupertus Bericius. Iustinus. Iulius sophista. Pakatus. Pamphilus. Zophirion et Polyon<Temporibus piissimi imperatoris Iustiniani fuit homo quidam princeps Iudeorum Theodosius nomen ipsi. Qui pluribus Christianorum …–…
absconditum secretum propalavit Thomson, Samuel Harrisson. - The writings of Robert Grosseteste. - Cambridge, 1940, 64f.
85ra-vbCollatio Alexandri cum Dindymo de Brachmanibus (Exzerpt)>De vita et moribus Bragmanorum quod excerpta<Res sui novitate mirabilis rumorum [cod. ruin-] licencia videtur incredula. Semper ab ineunti etate virtutum studiis operam dedi …–…
quid calamicosius homine cui libere vivendi negata potestas est? Cary, George. - The medieval Alexander. - Cambridge, 1956, 13f.
85vbNota nullum virtutis meritum est id nasci quod mutare non poteris …–…
per pium et humilem affectum fide spe et caritate subnixa
85vb-89vbSol cum aliquibus oritur quamdiu ascendit ad medium celum fit motus eorum in augmentacione et fortitudine et cum declinat …–…
Sextusdecimus combusta donec intersint. 16. Modus
Vorwiegend Astronomisches, aber auch z.B. wie man das Geschlecht eines Kindes im Mutterleib erkennen kann
90ra-vaDe coniunctionibus planetarum (Fragment)Planete dicuntur coniuncti cum fuerint in eodem signo …–…
Saturnii iunctiones et carceris/ Thorndike/Kibre, Incipits² 1050 (diese Hs.)
Origine du manuscrit:
Aus der Kartause Basel. Geschenk von Dietrich von Niem: Einträge 1r unten: ... datus a reverendo viro Theodorico Nyen und von der Hand des Klosterbibliothekars im vorderen Spiegel... a domino Theodorico Nyen abreviatore curtisano cuius anima requiescat in pace. 1r oben Titel und alte Signatur A xxvi 2(m) von Jakob Louber
Acquisition du manuscrit:
Eigent.: Öffentliche Bibliothek der Universität Basel
Bibliograph. Nachweise
Künzle, Pius. - Unbekannte Scholastiker-Handschriften der Universitätsbibliothek Basel. In: Sapientiae procerum amore, Mélanges ... Jean-Pierre Müller (Studia Anselmiana, 63). - Rom, 1975, S. 467-494, hier S. 476f. Nr. 10
Steinmann, Martin. - Ungedruckte Beschreibung, 1981, Nachträge bis 2005 (zugänglich im Sonderlesesaal)
Literatur
Alverny d', M.-T. et Hudry, F. - Al Kindi, De radiis. In: Archives d'histoire doctrinale et littéraire du moyen âge, 49 (1974), p. 179f.