Kurzcharakterisierung:18 Blätter (= 2 ganze Lagen und 1 Doppelblatt) aus einer Handschrift des Zisterzienserklosters Vauluisant, von der sich weitere Teile in Paris, BN lat. 2820 befinden. Das Fragment enthält den Schluss des Compendium speculi caritatis von Aelredus Rievallensis sowie den Beginn von Alkuins Compendium in cantica canticorum. Es gelangte 1632 aus dem Besitz von Jacques Bongars nach Bern.(mit)
Lagenstruktur:
2 IV16 + I18; Lagensignaturen: Römische Ziffern IX (f. 8v), X (f. 16v), jeweils auf dem letzten verso unten Mitte.
Zustand: f. 18 defekt, Aussenrand teilweise abgebrochen.
Seiteneinrichtung:
Einspaltig, Schriftspiegel 16,5–17 x 11,5 cm, 26–27 Zeilen; Bleireglierung, Punktierung am inneren und äusseren Rand.
Schrift und Hände:
Frühe gotische Minuskel, mit überhöhten Oberlängen der ersten Zeilen; zwei Schreiber (f. 1r–16r, 16v–18r).
Buchschmuck:
Teil 1 (f. 1r–6r): Wechselnd rote und blaue Initialen, rote Kapiteltitel, rote Strichelung;
Teil 2 (f. 6v–18v): Zu Beginn einfach verzierte rote Initialen, 4-zeilig, roter Titel, rote Versanfänge und Kapitelzählung, Rest schmucklos.
Spätere Ergänzungen: Kein Bibliotheksstempel.
Einband:
Vorne und hinten moderner Papierumschlag (Bern, um 1700): je 1 Blatt, doppelt gefaltet (f. I–IV; V–VIII); WZ: Berner Wappenschild, gekrönt, ohne Monogramm.
Hoste, Anselme/ Talbot, Charles H.: Aelredi Rievallensis opera omnia. Turnhout 1971 [= Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis 1].
(1r–6r)
Aelredus Rievallensis: Compendium speculi caritatis, Cap. 46–52. … violari cognoscitur. Tunc demum ei cui dispensatio credita est …–…
Nemo ergo estimet maiorem in viciis quam in virtutibus esse delectationem.>Explicit liber qui vocatur speculum caritatis.< Hoste (1971), S. 226–238. Bemerkung zum Inhalt: Die Kapitel 47, 52–53 fehlen.
2.
Alcuinus: Compendium in cantica canticorum (Fragment).
Editionen:
Guglielmetti, Rossana: Commento al Cantico dei cantici. Alcuino; con i commenti anonimi Vox ecclesie, Vox antique ecclesie. Firenze 2004.
Dümmler, Ernst: Poetae latini aevi carolini. Bd. 1. Berlin 1881 [= MGH: Poetae latini aevi carolini I].
Walther, Hans: Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris Latinorum: alphabetisches Verzeichnis der Versanfänge mittellateinischer Dichtungen. Göttingen 1959.
PL: Migne, Jacques-Paul (Hg.): Beati Flacci Albini seu Alcuini abbatis et Caroli Magni imperatoris magistri opera omnia. Bd. 1. Paris 1863 [= Patrologiae cursus completus ... Series Latina Bd. 100].
(6v)
Alcuinus: Carmen 78.>Versus Alquini super cantica canticorum.<>H …–…
Auribus ille tuis male frivola falsa sonabit. Dümmler (1881), S. 299.
(6v–18r)
Alcuinus: Compendium in cantica canticorum, Cap. 1–7 [unvollständig]. >Incipit expositio Alcuini super Sysarim, id est Cantica canticorum. <>O …–…
vel ad bene operandum aegrediendo procedere vel in exercita … Guglielmetti (2004) S. 117–170; PL 100, 641D–661A.
(18v)
Bestizvermerk und Versus de beata virgine. Porta salutis ave … Walther (1959), Nr. 14276.
Entstehung der Handschrift: Vauluisant (F), Zisterzienserkloster, f. 18v: Verbalexlibris mit Bücherfluch (14. Jh.): Liber beate marie Vallucentis, qui furatus fuerit anatema sit.
Provenienz der Handschrift: Vorbesitzer: Bongars, Jacques (1554–1612), jedoch ohne Namenszug und auch nicht im Katalog von Samuel Hortin nachzuweisen.
Erwerb der Handschrift:
Durch die Schenkung von Jakob Graviseth 1632 in die Berner Bibliothek gelangt.
Kataloge:
In den handschriftlichen Bibliothekskatalogen von Hortin, Samuel: Clavis bibliothecae Bongarsianae MDCXXXIIII. Bern 1634 [= BBB Cod. A 5], Wild, Marquard: Catalogus Librorum Bibliothecae Civicae Bernensis MDCIIIC. Bern 1697 [= BBB Cod. A 4] und Engel, Samuel: Manuscripta A[nno] 1740. Bern 1740 [= BBB Mss.h.h.III.110] nicht erwähnt, ebenso nicht bei Sinner, Johann Rudolf: Catalogus codicum mss. bibliothecae Bernensis. Bern 1760–1772.
Hagen, Hermann: Catalogus Codicum Bernensium. Bern 1875, S. 139.
Literatur zur Handschrift (Auswahl):
Bougard, François/ Petitmengin, Pierre: La bibliothèque de l’abbaye cistercienne de Vauluisant: histoire et inventaires. Paris 2012, hier S. 35, 192–193.
Guglielmetti, Rossana: Commento al Cantico dei cantici. Alcuino; con i commenti anonimi Vox ecclesie, Vox antique ecclesie. Firenze 2004, hier S. 29.
Pellegrin, Elisabeth: Essai d’identification de fragments dispersés dans des manuscrits des bibliothèques de Berne et de Paris, in: Bulletin d’information de l’Institut de recherche et d’histoire des textes 9 (1960), S. 7–37, hier S. 18.