Basel, Universitätsbibliothek, A II 29
Creative Commons License

Aus: HAN. Verbundkatalog Handschriften - Archive - Nachlässe, 2018.

Handschriftentitel: Stanislaus de Znoyma: Tractatus varii contra Hussitas / Stanislaus de Znoyma (?), Simon de Tišnova, Petrus de Pulka.
Entstehungszeit: 2. Viertel 15. Jahrhundert
Beschreibstoff: Wasserzeichen Briquet, Deux clefs en sautoir à anneau, 3855-6.
Umfang: 1 Band (184 Blätter)
Format: 29 x 21,5 cm
Seitennummerierung: Foliierung: I.a-c [modern mit Bleistift].1-114 [zeitgenössisch mit Tinte].115-128.130-154.156-182 [modern mit Bleistift].
Lagenstruktur: (VI+3)12v + 9 VI120 + (VI-1)132 + 4 VI181v. Bl. a-c vor die erste Lage geheftet; zw. Bl. 132 und 133 ein Bl. herausgeschnitten (kein Textverlust). Reklamanten, z.T. rot umrandet.
Schrift und Hände: Bl. 1ra-180vb beschrieben von einer Hand; ara-b vb und 181ra-va beschrieben von einer anderen Hand.
Buchschmuck:
  • Rubriziert; rote Titel.
  • Initialen: Rote Lombarden
Spätere Ergänzungen: Randnotizen.
Einband: Schweinsledereinband mit Blindpressung; eine Schliesse fehlt. Im vorderen Deckel ursprünglich Fragment einer französischen historisierenden Dichtung, heute unter der Signatur N I 6:62b zugänglich (11 Verse; Inc. "ivons gens de chalon e la diere manbree | ... - ... bias la teste ot desarmee"); im hinteren Deckel Pergamentfragment. Ehemals Catenatus (Spuren am vorderen Deckel oben und unten). Vorsatzblätter Papier.
Hauptsprache: Latein
Inhaltsangabe:
  • Ir-v leer
  • ara-bvb Tabula contentorum >Tabula contentorum in hoc libro<
  • cr-v leer
  • 1ra-114vb Stanislaus de Znoyma (?): Tractatus contra Hussitas >Tractatus contra Hussitas< Ubi sana fides non est non potest esse iusticia …–… deus gloriosus qui sine terminis vivit et regnat. Amen. >Explicit scriptum venerabilis viri magistri Stanislaii de Znoyma sacre theologie professoris contra errores et hereses magistri Iohannis Hus in suo tractatu de ecclesia contentis pro fidei fulcimento editum et compilatum scriptum anno domini 1431.<
    Ist mit dem "Tractatus de romana ecclesia" nicht identisch (dieser z. B. im cod. Vindobon. Pal. 4941, 19r). Der Text auch in der Handschrift Trier, Stadtbibliothek, Hs. 1208, Bl. 1-105 mit einem in Basel lokalisierten Kolophon: "... folcimento editum et compilatum, finitum Basilee a.d. 31"
  • 115ra-131ra Simon de Tišnova: Commendatio ecclesiae >Commendacio ecclesie< Cristus Ihesus dei patris omnipotentis sapientia summa …–… et pro presenti ista sufficiant ad movendum animum dominorum etc. >Explicit alia materia contra heresim Hussitarum pro fidei fulcimento composita.<
  • 131rb-132v leer
  • 133ra-149ra Petrus de Pulka: Tractatus contra quattuor articulos Hussitarum (pars 1-2) >Tractatus contra Hussitas.< Iussit reverendissima vestra paternitas ac metuendissima dominacio …–… ille qui est via veritas Ihesus Christus in secula benedictus. Amen.
    D. Girgensohn, Peter von Pulkau, (Veröffentlichungen des Max Planck - Instituts für Geschichte 12), Göttingen 1960, S. 177f. (diese Handschrift genannt).
  • 149rb-180vb Petrus de Pulka: Tractatus contra quattuor articulos Hussitarum (pars 3) [Praef.] >Incipit alter tractatus super 4° articulo Hussitarum, videlicet quod communio debet fieri sub utraque specie, de necessitate salutis.< Recedite a tabernaculis hominum iniquorum et nolite tangere que ad eos pertinent, ne involvamini peccatis eorum (Num. 16,26). Salubre documentum hec dei sentencia prestat cunctis fidelibus
    • [150v, Summula:] >Capitulum primum tractatus primi.< Nullus fidelis Katholikus dicit dictum Ioh. VI nisi manducaveritis etc.
    • [153v, Tractatulus 1:] >Quod universalis ecclesia melius intelligit que sint Christi mandata et qualiter sint servanda quam Hussite.< Principalis autem eorum articulus est quod sacramentum divinissime eukaristie sub utraque specie
    • [168r, Tractatulus 2:] >Quod per nullius doctoris ecclesie dictum quodcumque probari potest communionem sub utraque specie fore omnibus de necessitate salutis. Tractatus 2us.< Iam satis ostensum est quod per scripturam sacram nequit ostendi absolutam communicandi sub utraque specie necessitatem omnibus fidelibus a Christo fuisse inpositam
    • [175v, Tractatulus 3:] >Tractatus 3us si communio deberet ministrari sub duplici specie omnes layci fuissent in statu dampnationis.< Postquam sufficienter declaratum est quod Hussite nullo modo probare possunt communionem sub utraque specie fore omnibus fidelibus de necessitate salutis[180v ] et in eadem fide et obediencia romane videlicet ecclesie semper fuerit gubernata ecclesia Christi etc. >Explicit tractatus contra Hussitas in studio Wiennensi compositus.<
    D. Girgensohn, Peter von Pulkau, (Veröffentlichungen des Max Planck - Instituts für Geschichte 12), Göttingen 1960, S. 177f. (diese Handschrift genannt).
  • 181ra-181va Liste der widerlegten hussitischen Meinungen >Errores magistri Iohannis Hus in tractatu suo de Ecclesia contenti et in primo tractatu huius operis reprobati.<
  • 181va Versus contra rapinas militum Non decet illustrem rapina vivere ducem | Et minus ecclesias spoliare deo dedicatas |
  • 181vb-182v leer
Entstehung der Handschrift: 114vb Datierung des ersten Textes auf das Jahr 1431. Aus dem Basler Predigerkloster (vgl. Schmidt, 1919, S. 187 Nr. 20); alte Signatur fehlt.
Erwerb der Handschrift: Eigent.: Öffentliche Bibliothek der Universität Basel
Bibliograph. Nachweise
  • Bartoš, Frantisek Michálek. - Husitika a bohemika nekolika knihoven nemeckých a svýcarských (Mémoires de la Société royale des sciences de Bohème, cl. des lettres, 1930 V). - Prag, 1931, S. 42 f.
  • Scarpatetti, Beat Matthias von u.a. - Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz ..., Bd. 1. - Dietikon; Zürich, 1977, Nr. 62
  • Steinmann, Martin. - Ungedruckte Beschreibung, 1970/1971
Literatur
  • Schmidt, Philipp. - Die Bibliothek des ehemaligen Dominikanerklosters in Basel. In: Basler Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde. - Basel. - Bd. 18 (1919), S. 160-254, hier S. 187 Nr. 20
Online