Basel, Universitätsbibliothek, F VIII 9
Creative Commons License

Aus: HAN. Verbundkatalog Handschriften - Archive - Nachlässe, 2018.

Handschriftentitel: Scholastischer Sammelband
Entstehungszeit: 15. Jahrhundert
Frühere Signatur: Kartause Basel, Bibliotheca nova, A 12 (alt)
Beschreibstoff: Papier, 21 x 14 cm.
Umfang: 1 Band (222 Blätter)
Format: 22,5 x 15,5 cm
Seitennummerierung: Moderne Foliierung: I-IV. 1-218. Zusätzlich sind die vier Teile jeweils auf der ersten Seite mit einem Buchstaben neben der Blattzahl gekennzeichnet: Teil 1 (Bl. 1-70) auf 1r mit "a", Teil 2 (Bl. 71-102) auf 71r mit "b", Teil 3 (Bl. 103-108) auf 103r mit "c" und Teil 4 (Bl. 109-218) auf 109r mit "c"
Lagenstruktur: II(IV) + 2 VI24 + V34 + 5 VI94 + IV102 + III108 + V118 + (VI+1)131 + 6 VI203 + (VI-1)214 + II218. Der Codex ist in vier Teile gegliedert.
Seiteneinrichtung: Schriftraum 9-11 x 16-17 cm mit Tinte oder Blei gezogen, einspaltig (ausser 13v-41r: zweispaltig).
Schrift und Hände: Kursive verschiedener Hände. Teil 3 (Bl. 103-107): Druck.
Buchschmuck:
  • Bl. 1-46 und 109-218 durchgehend rubriziert.
  • Initialen: Initiale in schwarz und rot auf 1r.
Einband: Halbledereinband mit Resten einer Schliesse auf beiden Holzdeckeln. Beide Spiegelblätter aus Pergamentfragmenten: das vordere geschrieben in einer Semigotica aus dem 15. Jahrhundert, das hintere in einer älteren gotischen Buchkursive aus dem 14. Jahrhundert mit Federzeichnungen (Blumen und Tiere) auf dem Text. Am Rücken vier Zettel aufgeklebt: Pergament älteren Datums Auctoritates ex libris Aristotelis, Papier mit neuzeitlicher Kursive F VIII 9, Johannis de Lapide Exercitium super libros de anima cum aliis, Lipsiae 1452.
Hauptsprache: Latein
Inhaltsangabe:
Sammelband, bestehend aus 4 Teilen. Als Teil 3 (elfte Lage, Bl. 103-108) ist eine undatierte italienische Inkunabel eingebunden.
  • Ir Jakob Louber OCart: Besitzvermerk und Conspectus Titulus Auctoritates ex libris Aristotelis A 12. …–… Auctoritates ex libris Aristotelis notabiliores. Expositiones plurimorum difficilium terminorum theologicalium. Tractatum de memoria augenda per regulas et medicinas Matheoli Perusini clarissimi medici atque philosophi. Exercicium sive questiones trium librorum de anima.
  • Iv-IVv leer
  • 1r-44r Iohannes de Fonte OFM: Auctoritates ex libris Aristotelis et aliorum philosophorum >[1r ] Incipiunt auctoritates primi methaphisice.< Omnes homines naturaliter scire desiderant. Sensus visus multas nobis differencias rerum denunciat. …–… [41rb ] calefit et fumat et ignem emittit. >Et sic est finis auctoritatum etc.<
    • [41v ] Cum omne nostrum appetitum movere debens boni racionem debet habere hinc liquet scienciam que omnem hominem movet …–… [44r ] Hiis visis ad aliquas auctoritates librorum quam plurimum hic premissorum videamus

    Hamesse, Jacqueline. - Les auctoritates Aristotelis, un florilège médiéval, étude historique et édition critique (Philosophes médiévaux 17). - Louvain 1974 (diese HS genannt auf S. 25; sie schliesst mit "auctoritates de proprietatibus animalium", welche im Druck fehlen). Hamesse, Jacqueline. - Les manuscrits des "Parvi flores", une nouvelle liste de témoins. In: Scriptorium 48 (1994), S. 299-332, hier S. 304. Köhler, Theodor Wolfram. - Die wissenschaftstheoretische und inhaltliche Bedeutung der Rezeption von "De animalibus" für den philosophisch-anthropologischen Diskurs im 13. Jahrhundert. In: Aristotle's Animals in the Middle Ages and Renaissance. - Leuven 1999, S. 249-274, hier S. 268 Anm. 63.
  • 44r-46v Sententiae variae 44v-45r leer.
  • 47r-67r Index auctoritatum secundum ordinem alphabeti [A] comestione nimia et superfluitate abstinere est summa medicina (libro de regimine principum) …–… Utrumque vicium est omnibus credere et nulli (Seneca in epistola ad Lucillium). Et sic sufficiant hec auctoritates
    Es handelt sich um eine alphabetische Liste von Zitaten mit Angabe der Quelle.
  • 67v-70v leer
  • 71r-78v Franciscus de Maironis: De usu terminorum [C]um difficultas verbalis multum impedit animam a speculacione veritatis expedit illos terminos distinguere …–… primo modo fuit purgata beata virgo secundo modo non. Expliciunt termini theologicales.
  • 79r-84r Tractatus de trinitate [E]st igitur ut dicit Innocentius III., unus solus et verus deus eternus, immensus …–… ita homo caritatem habeat et sit bonus et iustus etc.
    Der Autor zitiert Thomas von Aquin.
  • 84v-93v Ps.-Johannes Duns Scotus: Formalitates doctoris subtilis >Formalitates doctoris subtilis< Quoniam autem secundum sententiam Aristotelis ignorantes virtutes vocabulorum difficile paralogisantur, primo elenchorum …–… ergo a primo ad ultimum conclusio [9⁰] vera, scilicet quod quecumque distinguuntur [dividuntur (?)] obiective, distinguuntur [dividuntur (?)] omnibus aliis modis etc.
  • 94r-99r Alius tractatus et brevior de formalitatibus Alius tractatus et brevior de formalitatibus. Septem sunt modi distinctionum. Primus est distinctio rationis, secundus ex natura rei, tertius distinctio formalis …–… quia in creaturis non potest reperiri illimitatio essentialis intrinsicus, et sic est finis.
    Vgl. den Beginn mit den Formalitates des Franciscus de Marchia, § Ad questionem respondeo...: Künzle, unbekannte Scholastiker-Handschriften, Nr. 25 (Basel UB, Handschriften, F VI 70).
  • 99v-102v leer
  • 103-107v Matheolus Perusinus: Tractatus de memoria augenda >Tractatus clarissimi philosophi et medici Matheoli Perusini de memoria augenda per regulas et medicinas.< Iam diu Brocarde et Bonaventura viri dignissimi et replicatis precibus me sepissime provocastis ut ego aliqua de memoria nutrienda et augenda colligerem …–… Hec igitur sunt viri digni medicinalia que inter alia sunt electissima pro conservanda memoria, et ita finem facio. >Explicit tractatus de memoria editus in Italia a domino Matheolo medicine doctore famosissimo et mortuo anno domini milesimo quadringentesimo septuagesimo<
    Ein italienischer Druck, ohne Ort und Jahr, der weder bei Hain noch bei Panzer und Brunet erwähnt wird.
  • 108r-v leer
  • 109r-209r Johannes Breslauer de Braunsberg: Quaestiones super libros de anima Circa inicium de anima queritur primo utrum de anima sit aliqua scientia naturalis et specialis tamquam de subiecto proprio et adequato …–… suo fine et fine ultimo, qui est deus gloriosus super omnia in secula benedictus. Amen. >Et sic est finis huius tercii et consequenter omnium trium librorum de anima. Ea propter deus gloriosus cum matre eius virgine Maria atque tota celesti curia sit in secula seculorum benedictus. Amen. Ihesus. Maria.<
    Randvermerke, z.T. beschnitten.
  • 209v-218v leer
Entstehung der Handschrift: Aus der Kartause Basel, von Johannes Heynlin de Lapide OCart (s. LThK V, Freiburg i. Br. 1960, 1055): Ir Eintrag von Jakob Louber Liber Cartusien. in Basilea proveniens a confratre nostro domino Johanne de Lapide continens subscripta, 209r Finitum est opusculum istud in die proxima post Scolastice virginis in alma universitate studii Lypczensis anno incarnationis divine 1452 per me Johannem Heynlin de Lapide und ibid. Cartusien. in Basilea. Da Johannes de Lapide 1452 in Leipzig noch studierte, kommt er laut Martin Steinmann nur als Schreiber, nicht als Verfasser des Werks (wie der auf dem Rücken aufgeklebte Zettel glauben macht) in Frage.
Erwerb der Handschrift: Eigent.: Öffentliche Bibliothek der Universität Basel
Bibliograph. Nachweise
  • Hamesse, Jacqueline. - Les auctoritates Aristotelis, un florilège médiéval, étude historique et édition critique (Philosophes médiévaux 17). - Louvain 1974.
  • Künzle, Pius. - Unbekannte Scholastiker-Handschriften der Universitätsbibliothek Basel. In: Sapientiae procerum amore. Mélanges Médiévistes offerts à Dom Jean-Pierre Müller O.S.B. - Roma : Editrice Anselmiana, [1975?]. - S. 467-494 (Studia Anselmiana 63), hier Nr. 28, S. 490.
  • Scarpatetti, Beat Matthias von. - Die Handschriften der Bibliotheken von Aarau, Appenzell und Basel / bearb. von Beat Matthias von Scarpatetti. - Dietikon-Zürich : Urs Graf Verlag, 1977 (Katalog der datierten Handschriften in der Schweiz in lateinischer Schrift vom Anfang des Mittelalters bis 1550, Bd. 1), Nr. 585
  • Hamesse, Jacqueline. - Les manuscrits des "Parvi flores", une nouvelle liste de témoins. In: Scriptorium 48 (1994), S. 299-332, hier S. 304.
  • Lohr, Carolus. - Aristotelica helvetica (Scrinium Friburgense, Sonderband 6). - Freiburg, 1994, S. 139f.
  • Köhler, Theodor Wolfram. - Die wissenschaftstheoretische und inhaltliche Bedeutung der Rezeption von "De animalibus" für den philosophisch-anthropologischen Diskurs im 13. Jahrhundert. In: Aristotle's Animals in the Middle Ages and Renaissance. - Leuven, 1999, S. 249-274.
  • Steinmann, Martin. - Ungedruckte Beschreibung aufgrund von Künzles und Scarpatettis Beschreibungen (zugänglich im Sonderlesesaal)
Online