Kurzcharakterisierung:Die Lukrez-Handschrift mit dem grossen Lehrgedicht De rerum natura ist inhaltlich ein Abkömmling der Handschrift, die Poggio Braccolini 1417 in einem deutschen Kloster aufgefunden hatte. Sie wurde 1468-69 von Antonius Septimuleius Campanus geschrieben, wenige Jahre, bevor der Text im Druck erschien, und zwar – nach einem Eintrag am Schluss des Textes – in Rom im Gefängnis. Die Handschrift war spätestens 1513 im Besitz des Basler Humanisten Bonifacius Amerbach.(gam/flr)
Basel, Universitätsbibliothek, F VIII 14, f. 96r – Titus Lucretius Carus, De rerum natura libri sex (https://www.e-codices.ch/de/list/one/ubb/F-VIII-0014)
Handschriftentitel: Lucretius Carus, Titus: De rerum natura libri sex
Entstehungszeit: 1468-1469
Beschreibstoff: Papier; Bl. I und 134 Pergament (= alter Umschlag)
Umfang:
1 Band (136 Blätter)
Format: 20,5 x 14 cm
Seitennummerierung: Moderne Bleistiftfoliierung: I.II, 1-134
Lagenstruktur: Lagen: 15 IV120 + V130; Wortreklamanten am Ende der Lagen in der rechten unteren Ecke, vertikal ausgerichtet
Seiteneinrichtung:
Schriftraum ca. 15 x 8 cm; 29 Zeilen.
Schrift und Hände:
Humanistische Kursive, Titel, Anfangsverse und Hinweise am Rand z.T. in Majuskeln, mit rotbrauner Tinte geschrieben in Rom im Gefägnis
1468/9 (vgl. die Verse am Schluss) von Antonius Septimuleius Campanus, einem Schüler des Pomponius Laetus (so zuerst Augusto Campana mündlich; die Identifizierung der Schrift scheint nicht ganz sicher zu sein, vgl. M.D. Reeve, 1980, S. 35 Anm. 2: „but Dr de la Mare urges caution“. Keine Zweifel hat J. Delz, 1987, S. XXXVIf. Anm. 2)
Spätere Ergänzungen:
Am Anfang einzelne Bemerkungen am Rand von anderer Hand
Einband:
Der Einband besteht aus zwei Schichten: Bl. I und 134 bilden einen alten Pergament-Umschlag, Bl. II und 131-133 die alten Vorsatzblätter. Die Aufschriften Bl. I r sind z.T. verwaschen und nachgezogen, ein Text am oberen Rand nicht mehr lesbar, 134v enthält neben dem doppelten Titel
Tinten-Abklatsch weiterer Schrift sowie Griffelritzungen. Über diesem ursprünglichen Buch liegt ein Einband in braunem Leder mit Streicheisenlinien und Einzelstemplen, welchen Bonifacius Amerbach in Basel nicht nach 1513 hat machen lassen (mehrere gleichartige Einbände sind an Drucken aus dem Amerbach-Kabinett erhalten); auf dem vorderen Deckel vergoldeter Titel: T. LVCRE. EQ. RO. A. POMP. LAETO. IN. CARC. SCRIP.; Umschrift in Tinte vorn: POMPONIVS LAETVS TOCIVS ANTIQVITATIS OMNISQVE ADEO LITERA CONSVLTVS VT … , hintenEST BONIFACII AMERBACHII BASILENS … A. MDXII[I]. ΤΙ ΔΕ ΤΙΣ ΤΙ Δ'ΟΥΤΙΣ, ΣΚΙΑΣ ΟΝΑΡ ΑΝΘΡΩΠΟΣ. ΠΙΝΔΑΡ; der Einband restauriert
1971, hinterer Spiegel erneuert, vier Paar grüne Schliessbänder (erneuert). Vorderer SpiegelLucretius ob philtra dicitur periisse, hausto amatorio poculo ob amorem foeminae in furorem versus (in Majuskeln); Est Bonifacii Amorbachii Basilien. M D XIII (in Majuskeln); >Οµηροσ<. κυκλοσ τα ανδρωπινα (drei griechische Sprüche, von Homer, Demosthenes, Pindar)
Hauptsprache: Lateinisch
Inhaltsangabe:
Ir
Titel.
Poema Lucretian. sectam imitatur Epicuream [in Majuskeln]; Σπευδε βραδεωσ [Majuskeln]; Nihil est, quod toto persta in orbe / Cuncta fluunt, omnisque vagans formatur imago
Iv
Besitzeintrag.
Sum Bonifacii Amorbachii Basilien. M D XIII
1r-130vTitus Lucretius Carus: De rerum natura libri sex>T. Lucretii cari eq. Ro. poetae περι τησ φυσεωσ<[A]eneadum genetrix …–…
Rixantes potius quam corpora desererentur.>Ex scriptum hoc opus fatis o lector iniquis … Scinde miser carmina cum calamis< 20v lib.2, 41r lib. 3, 60r lib. 4, 82v lib. 5, 108r lib. 6
-
Schaller/Könsgen, Initia Nr. 359
-
Druck der Schlussverse: Pellegrin, Elisabeth. - Le Codex Pomponii Romani de Lucrèce. In: Latomus. Revue d'études latine ; 7, 1948, S. 77-82, hier S. 79
131rContuli hunc …
anno MD CCCXXXII
… , Io. Casp. Orellius Professor Turicensis
134vT. Lucretius Car. eques Romanus manu Pomp. Laeti scriptus περι τησ ψυσεωσ.
Von einer älteren Hand kopfstehend, aufrecht wiederholt von Bonifacius Amerbach
Provenienz der Handschrift:
Erwerb der Handschrift:
Aus dem Besitz von Bonifacius Amerbach
1513: Einträge im vorderen Spiegel, Bl. Iv und auf dem hinteren Deckel, 1r von seiner Hand Amerbachiorum. Aus dem Amerbach-Kabinett
Bibliograph. Nachweise
Pellegrin, Elisabeth. - Les manuscrits de Geoffroy Carles président du Parlement de Dauphiné et du Sénat de Milan. In: Studi di bibliografia e di storia in onore di Tammaro de Marinis, vol.3. - Verona, 1964, S. 309-327, hier S. 319f. (unter der alten Signatur E III 24)
Fleischmann, Wolfgang Bernard. - Lucretius Carus, Titus. In: Catalogus translationum et commentariorum 2. - Washington, 1971, S. 349-365, hier S. 351
Steinmann, Martin.- Unpublizierte Beschreibung, ca. 1984 (zugänglich im Sonderlesesaal)
Pellegrin, Elisabeth. - Le Codex Pomponii Romani de Lucrèce, in: Latomus 7 (1948), S. 77-82
Muzzioli, Giovanni. - Due nuovi codici autografi di Pomponio Leto. In: Italia medioevale e umanistica ; 2 (1959), S. 337-351, hier S. 340. 347 Anm. 1
Bertelli, Sergio. - Un codice Lucreziano dall'officina di Pomponio Leto, in: La parola del passato 20 (1965), S. 28-38, hier S. 29
Müller, Konrad. - De codicum Lucretii Italicorum origine, in: Museum Helveticum 30 (1973), S. 166-178
Fleischmann, Wolfgang Bernhard. - Lucretius Carus, Titus, in: Catalogus translationum et commentariorum 2. - Washimngton 1971, S. 349-365, hier S. 351
Müller, Konrad. - De codicum Lucretii Italicorum origine. In: Museum Helveticum ; 30 (1973), S. 166-178
Reeve, Michael D. - The Italian tradition of Lucretius, in: Italia medioevale e umanistica 23 (1980), S. 27-48, hier S. 35 mit Anm. 2
Delz, J. - Silius Italicus. - Stuttgart 1987
Paladini, Mariantonietta. - Tre codici Lucreziani e Pomponio Leto copista, in: AIUON, Annali dell'istituto universitario orientale di Napoli 17 (1995), S. 251-293, hier S. 265-280