e-codices – Virtual Manuscript Library of Switzerland

Engelberg, Stiftsbibliothek, Cod. 102

Parchment · 151 ff. · 22 x 15.5 cm · Engelberg? · 12th century

Directorium cantus

Language: Latin, German

Manuscript Summary: Codex 102 is a twelfth century hymnbook with neumes. The chants are written in two columns and are generously rubricated. Ff. 3v-11v contain a calendar of saints and tables about the liturgical year; ff. 1r-3r and 141v-151v also contain neumed chants written by various predominantly later hands. Recorded as a note on 3r is a dedicatory poem that is found in numerous manuscripts produced under Abbot Frowin (1143-1178). (grd)

Standard description: P. Benedictus Gottwald, Catalogus codicum manu scriptorum qui asservantur in Bibliotheca Monasterii O.S.B. Engelbergensis in Helvetia, Freiburg im Breisgau 1891, p. 98.
Show standard description

Additional description: Bruckner Albert, Scriptoria Medii Aevi Helvetica 8, Schreibschulen der Diözese Konstanz, Stift Engelberg, Genf 1950, S. 126-127.
Show additional description

Online Since: 12/13/2013

Engelberg, Stiftsbibliothek, Cod. 102

Parchment · 151 ff. · 22 x 15.5 cm · Engelberg? · 12th century

Directorium cantus

Engelberg, Stiftsbibliothek, Cod. 102

Parchment · 151 ff. · 22 x 15.5 cm · Engelberg? · 12th century

Directorium cantus

Engelberg, Stiftsbibliothek, Cod. 102

P. Benedictus Gottwald, Catalogus codicum manu scriptorum qui asservantur in Bibliotheca Monasterii O.S.B. Engelbergensis in Helvetia, Freiburg im Breisgau 1891, p. 98.

Date of origin: exaratus saeculo XII

Former shelfmark: olim signatus 4/23

Extent: Foliorum 151

Format: 220 : 155 mm

Condition: Codex nitidissime est scriptus et titulis atque initialibus litteris distinctus, longo tamen usu non parum attritus.

Page layout: partim lineis plenis (fol. 1-13, 139'-142', 145-151), partim columnis binis

Musical notation: Directorium cantus neumis ornatum, fol. 13'-144.

Contents:

Directorium cantus neumis ornatum, fol. 13'-144. Calendarium Sanctorum et tabulae pro temporibus ecclesiasticis definiendis, fol. 3'-11'.

Fol. 1 (Saec. XIII. sine neumis.) >In dedicatione ecclesiae sicut Veni sancte spiritus.< Haec est domus domini … Morel, Hymn. pag. 59. num. 96.
Eodem folio (Saec. XIV. sine neumis.) Sis memor agnorum, pastor benedicte tuorum nosque fer ad caulas, pie pastor ad heteris (lege: aetheris) aulas.
Eodem folio (Saec. XIV. cum neumis.) Hic est custos virginis … I. Stropha hymni de s. Joanne. Morel, l. c. pag. 160. num 254.
Fol. 1' (Saec. XIV. cum neumis.) Ave regina coelorum … Daniel. Thesaur. 2. 319. num. X.
Eodem folio (Saec. XII. cum neumis.) Ex filiabus Babilonis … Versus super ‘Benedicamus’ Morel, l. c. pag. 102. num. 170. II.
Eodem folio (Saec. XII. cum neumis.) Gaudendum nobis est … Fregit Adam interdictum … Prosa in nativitate domini. Mone, Hymn. 1. 55. num. 37.
Fol. 2 (Saec. XIII.) Notificamus tam praesentibus quam futuris, quod Petrus miles de Waltirsperch … Kopp, Urkunden II, 130 sum num. 63.
Eodem folio (Saec. XII. cum neumis.) Sanctus. Divinum misterium … Trisagium. Mone, l. c. I, 305. num. 240.
Eodem folio (Saec. XIII.) Notificamus praesentibus et fu […] Berhtoldus ader vurun civis Lucernensis cum uxore […] confraternitatem susceperunt. …
Fol. 2' (Saec. XIII. sine neumis.) Firmator sancte firmamenti, eleyson … Versus super ‘Kyrie’. Morel, l. c. pag. 56. num. 89.
Fol. 3 (Saec. XII.) Alta domat dominus gratis beat aequa gerentes … 6 hexametri.
Eodem folio (Saec. XII.) Solve tuis Moyses pedibus pelles pecuales … 4 versus.
Eodem folio (Saec. XII.) Fert Aaron virgam, quae signat flore Mariam … 4 versus.
Eodem folio (Saec. XII.) Qui resides coelis et condita cuncta tueris … 3 versus.
Fol. 4 in margine (Saec. XIII.) Noverint universi tam praesentes quam futuri, quod Heinricus de Kerns, dictus nit der chilchun, debet annuatim solvere VIII denarios in festo sci Andreae, de bono vnder velt situm [sic] quorum quatuor dat pro se et uxore sua et IIII pro quodam Egelolfo, qui fuit conversus in Honrein. …
Fol. 12 (Saec. XII. cum neumis.) Stirps Jesse floruerat … Morel, l. c. pag. 102. num. 171.
Eodem folio (Saec. XII. cum neumis.) Surrexit Christus a mortuis … Morel, l. c. pag. 43. num. 72.
Eodem folio (Saec. XII. cum neumis.) Spiritus sanctus apostolis …–… Benedicamus domino.
Eodem folio (Saec. XIII. sine notatione musica.) Wrod Wrowi dic maria goͮt … Carmen germanicum de s. Maria. Bartsch, Germania VI (XVIII), pag. 50 sqq.
Eodem folio (Saec. XIII. cum neumis.) Audi chorum organicum … Encomium organi pneumatici Schubiger, Spicilegien pag. 90.
Fol. 12' (Saec. XIII. cum neumis.) Mater dei creditur … Versus super ‘Benedicamus’ in assumptione B. V. M. Morel, l. c. pag. 95. num. 154.
Eodem folio (Saec. XIII. cum neumis.) Rex deus deorum … Versus in ‘Deus in adiutorium’. Partim ed. Morel, l. c. pag. 95. num. 155.
Fol. 13 (Saec. XII. sine neumis.) Flos de spina procreatur … Speciosus forma … Sol de sole prodiens … Tres hymni de B. V. M. Morel, l. c. pagg. 123. 123. numm. 194. 195. 196.
Eodem folio (Saec. XII.) Anna solet dici tres concepisse Marias … 6 hexametri de cognatis Christi. Cfr. cod. 128. loco 9'.
Fol. 71v (Saec. XIII. sine neumis.) >De sancta cruce< Laudemus creatorem … Morel, l. c. pag. 31. num. 51.
Eodem folio (Saec. XIII. cum neumis.) Trinitatem reserat aquila … De s. Joanne evang. Mone, l. c. 3, III. num. 703.
Fol. 72 (Saec. XIII. sine neumis.) Imperatrix gloriosa … De s. Maria Mone, l. c. 2, 78. num. 385
Eodem folio (Saec. XIII. sine neumis.) [H]ic est custos virginis … De s. Joanne evang. Morel, l. c. pag. 160, num. 254.
Eodem folio (Saec. XIII. sine neumis.) Hic sanctus cuius hodie … Morel, l. c. pag. 139. num 214.
Fol. 72v (Saec. XIII. sine neumis.) Qui sunt isti qui volant … De ss. apostolis. Daniel, l. c. 2. 181. num. CLXVIII.
Eodem folio (Saec. XIII. sine neumis.) Morsus anguis nos omnes … De corpore Christi. Mone, l. c. 1. 273. num. 208.
Fol. 139 (Saec. XIII. sine neumis.) Ecce venit de Sion … De nativitate domini. Morel, l. c. pag. 7. num. 12.
Eodem folio (Saec. XIII.) Notificamus tam praesentibus quam futuris Choͮnrado de Salem calicem et alia quaedam s. dei genitrici semper virgini Mariae danti nos plenam fraternitatem et quandocunque obierit, sibi sicuti fratri nostro in orationibus facere promisisse.
Fol. 141 (Saec. XIII.) Partus integritas discordes tempore longo … 3 disticha de B. V. M. Morel, l. c. pag. 7. num. 13.
Fol. 141' (Saec. XII. cum neumis.) Laudes crucis attolamus … De s. cruce. Daniel, l. c. 2, 78. num. C.
Fol. 142 (Saec. XII. cum neumis.) Salve virga florens Aaron … Super ‘Kyrie’ in missa de B. V. M. Morel, l. c. pag. 56. num 90.
Fol. 142' (Saec. XII. cum neumis.) Decus ecclesiae recitatur hodie. Lectio libri apocalypsis … Tropus super epistolam in dedicatione ecclesiae.
Fol. 143 (Saec. XIV. cum neumis.) Gaude coelestis curia, Afra … De s. Afra.
Fol. 144' (Saec. XII. cum neumis.) Templum hoc pacificus … In dedicatione. Morel, l. c. pag. 61. num. 101.
Eodem folio (Saec. XII. cum neumis.) Laude plebs digna …
Eodem folio (Saec. XII. cum neumis.) Exsulternus et cantemus domino qui sub Yesse fecit esse deus et homo …
Fol. 145 (Saec. XIV. cum neumis.) Pater cuncta qui gubernas … Super ‘Kyrie’ Mone, l. c. I. 299. num. 235.
Eodem folio (Saec. XII. cum neumis.) Voce choros sonet gratus … De s. Katherina.
Fol. 145' (Saec. XIII. cum neumis.) Ave mater domini … De s. Maria.
Eodem folio (Saec. XIII. sine neumis.) De supernis affer nuntium … Super ‘Deus in adiutorium’. Morel, l. c. pag. 63. num. 104.
Fol. 146 (Saec. XII. cum neumis.) Officium monasticum. >In festivitate sanctae Katherinae< per totum metrice compositum. Ave virgo speciosa … Mone, l. c. 3, 369. num. 1005.
Fol. 148v (Saec. XII. cum neumis.) Voce cordis … Mone, l. c. 3. 349. num. 984.
Ibidem (Saec. XII. cum neumis.) >Sequentia de s. Katherina< … Sanctissimae virginis votiva festa Mone, l. c. 3. 350. num. 985.
Fol. 149 (Saec. XII. cum neumis.) >Ad vesperam Ymnus< Concordemus cordibus … Mone, l. c. 3, 375. num. 1011.
Ibidem (Saec. XII. cum neumis.) Pange lingua gloriosae … Mone, l. c. 3, 368. numm. 1003. 1004.
Fol. 149' (Saec. XII. cum neumis.) >Ad laudes.< Katherinae collaudemus … Morel, l. c. pag. 259. num. 459.
Fol. 150 (Saec. XIII. cum neumis.) Vigore dulci pullulans … Super ‘Benedicamus’. Morel, l. c. pag. 102. num. 170. I.
Eodem folio (Saec. XIII. cum neumis.) In conflictu nobili … De redemptione. Morel, l. c. pag. 28. num. 46.
Fol. 150' (Saec. XIII. cum neumis.) Ave nunc genitrix Maria e[leyson] … Tropus super ‘Kyrie’, ‘Sanctus’ et ‘Agnus’ in missa de Beata.
Eodem folio (Saec. XII. sine neumis.) Pater ingenitus a quo sunt omnia … Tropus de incarnatione domini. Mone, l. c. 1. 30. num. 23.
Ibidem (Saec. XIII. cum neumis.) Austro tuis influente surgens cedit aquilo … De spiritu sancto.
Ibidem (Saec. XIII. cum neumis.) Mandragorae dederunt odores … Responsoria ex cantico canticorum desumpta.
Ibidem (Saec. XIII. cum neumis, scripturâ paene deletâ.) Candissimi [sic] exercitus reginam tandem ictu … Responsorium de XI millibus virginum.
Fol. 151 Anno domini MCCLXVIIII peractum est. | Notum sit omnibus hoc scriptum legentibus vel audientibus quod Marchwardus de Hasle | dictus de Bottingin divino tactus spiritu ob remedium et salutem animae patris sui March | wardi, cuius dies anniversarius VIII° Idus Octobris, et aliorum parentum suorum contulit monasterio | nostro scilicet Montis Angelorum aream sitam in Bottingin apud ripam valentem et solventem unum solidum | annuatim pro censu ea conditione scilicet ut haeredes ipsius eandem possideant possessionem | ac censum persolvant praedictae ecclesiae. Si vero contingeret …
Eodem folio Noverint omnes …–… MCCLXVII mense Julii in festo Kiliani. Kopp, Urkunden II, 129. num. 63.
Ibidem Significamus omnibus hoc scriptum audituris, quod dominus Bertoldus … Cfr. Kopp, Urk. II, 129. nota ad num. 63.
Eodem folio (Saec. XIII. cum neumis.) Ave virgo spcciosa Katherina gratiosa, nostrae vallis gloria … Hymnus de s. Katherina, lectu difficillimus.
Fol. 151' (Saec. XIII. cum neumis.) Virginalis turma sexus … De XI millibus virginum. Mone, 3, 541. num. 1194..

Bibliography:

De directoriis cantus cfr. Schubiger, Sängerschule St. Gallen, pag. 21. (Einsiedeln 1858).

Thumbnails

How to quote:

License: