e-codices – Virtual Manuscript Library of Switzerland

St. Gallen, Stiftsbibliothek, Cod. Sang. 1023

Stephen Metzger, Biblioteca Apostolica Vaticana, with the collaboration of Philipp Lenz, Stiftsbibliothek, St. Gallen, 2025.

Overview Facsimile Show XML Print description

Manuscript title: Sermons and University Lectures (Principia)

Place of origin: German-speaking area (except for pp. 75-122: Paris)

Date of origin: middle of the 14th-15th century

Support: Paper (p. 3-74, 127-152, 157-208) and parchment (p. 75-126, 153-156, 209-232). [the quire VIII156 consists of two outer parchment bifolia (p. 123/124, 125/126, 153/154, 155/156) and of six inner paper bifolia (p. 127–152)]

Extent: 234 pages

Format: 15 x 22 cm

Foliation: The manuscript has been given modern pagination. Continuous medieval foliation, however, appears in red ink in the upper margins of the rectos contained on pp. 3-74 and 123-232. These folios correspond to the quire signatures in red mentioned above.

Collation: 5 VI3–122 + VIII156 + VI180 + VII208 + (IV+4)232; p. 209/210, 211/212, 220/221, 225/226 are single leaves. Signatures at the beginning of each gathering, at the bottom in red ink: I (p. 3), II (p. 27), III (p. 51), IIII (p. 123), V (p. 157), VI (p. 181), VII (p. 209).

Page layout: Written area: 18,5–22 x 12–13,5 cm, pp. 3–74, 123–231 marked on the sides by brown vertical ink ruling; on pp. 75–122 metalpoint or blind ruling delimiting the written area is occasionally visible, likewise for ruling lines (e.g. p. 92, 93).

Writing and hands:

The principal part of this manuscript, corresponding to pp. 3-74 and 123-232, was copied by a single scribe writing in a late fourteenth- or early fifteenth-century Gothic currens textualis script. The forms of the letters suggest that the scribe was formed and educated in a German-speaking context. The lack of loops on ascenders and the consistent use of the double-compartment ‘a’ argue against considering the script a hybrida or a cursive strictly speaking, but it is not a particularly well-controlled handwriting.
The two sexternions inserted into the first half of the manuscript (pp. 75-122) contain two distinct hands, noted by a change in the shading of the ink. These scribes write in a well-controlled fourteenth-century Gothic textualis. The words in this part of the manuscript often present many more abbreviations than that copied by the later hand that constitutes the majority of the manuscript The second hand of these two fourteenth-century scribes, distinguished by a lighter shade, adds texts to the margins, but also copied text for the main textblock (see especially pp. 96-99, 108-109).

Decoration: The only decoration in this codex is the presence of red ink for the medieval foliation, quire signatures, and occasional red paraphs and underlining to signal the start of new texts and draw attention to the scriptural lemma that provides the basis for a given sermon. On other occasions, the lemmata are underlined in the same ink as the text. Neither practice, however, is consistently applied. In general, text divisions are signaled by simple paraphs in the ink of the text. On ff. 75-122, the beginning of a new text, corresponding to a scriptural lemma, is also signaled on occasion with slightly taller letters with respect to the surrounding texts. In the main part of the manuscript (pp. 3-74, 123-232) letters have been added to the margins in alphabetical order for ease of reference.

Additions: P. 1 contents and annotations, at least the first line (Male concionatur) and the third line (Vocabularium teutonico-latinum p. 127) are by Ildefons von Arx.

Binding:

Seventeenth/Eighteenth-century binding. Half-Morocco and leather corners on cardboard, which has been covered with paper fragments from a printed missal. Scudding decoration and rolled stamping with a double rounded-arche frieze with flowering bushes.
The paper gatherings are reinforced at the fold, inside and outside, with parchment strips, some of which have writing on them (e.g. p. 168/169, 194/195). The front pastedown (before p. 1), the front flyleaf (p. 1/2), the back flyleaf (p. 233/234) and the back pastedown (after p. 234) are each a single paper leaf from the 17th/18th century.

Contents:

It is difficult to ascertain the history of this manuscript. It appears to have entered the library of Sankt-Gallen by the middle of the sixteenth century at the latest, as indicated by the stamp on p. 232. It is clear that pp. 3-74, 123-232 were initially intended as a single manuscript to which pp. 75-122, copied earlier, were inserted. The volume seems to have been created to be a collection of sermons that could serve as models for future preachers. This conclusion is suggested by the fact that on two occasions, a gloss has been provided to the subject of the sermon: “De sancto thoma vel alio pontifice” (p. 199) and “De s. vincentio vel quocumque martire” (p. 221). In other words, these sermons could be a model not just for the named saint but for any saint of the same type. The insertion of several principial lectures (pp. 75-122) probably occurred because at first glance they seem like sermons, indicating that by the time that this was done, knowledge of the institutional context for which they were prepared was no longer at hand.

Acquisition of the manuscript:

P. 232 Library stamp from 1553–1564 of St. Gall abbot Diethelm Blarer.
P. 1 the old shelfmark of Pius Kolb: D.n. 342.

Codicological unit: Part I (p. 3-74 and p. 123-232)

Manuscript title: Sermons, Theological Treatises, Latin-German Glossary

Contents:

1. pp. 3-6 : <Anonymus>, >Sermo de omnibus sanctis.< Signemus servos Dei in frontibus eorum Apoc. 7°. In epistula hodierne festivitatis princeps seu rex inperator …–… diversas dotes et corporum et animarum quas nobis concedat. Amen
2. pp. 6-13 : <mag. B. Cunzo>, >Sermo de Spirito Sancto.< Spiritus ingressus est in ossa et vixerunt Ezechielis 7°. Karissimi mihi videtur quod effectus mirabilis et stupendus …–… in visione glorie ad quam nos perducat. Amen. Sermo de Pentecoste quem fecit magister B. Cunzo parysius ad clerum anno Domini m° ccc xlv
3. pp. 13-18 : <Anonymus>, >Sermo de s. Gregorio.< Dedi te in fedus popule Isaias 49 et in epistula hodierna …–… ita et gratia regnet per iustitiam in vitam eternam per Ihesum Christum Dominum nostrum qui est Dominus benedictus in secula seculorum. Amen
4. pp. 18-20 : <Anonymus>, >Sermo de nativitate Domini.< Benedictus qui venit in nomine Domini Mt 21 populus captivus et oppressus et iugo servitutis obnoxius …–… ad quem nos perducat unigenitus ipse Dei Filius qui cum Deo Patre vivit et regnat in secula seculorum. Amen
5. pp. 20-22: : <Anonymus>, >Sermo de eadem.< Parvolus [sic] natus est nobis, Ysaias 9 Dilectissimi mihi videtur quod non est magnum factum neque mirabile. …–… mansueti autem hereditabunt terram et delectabuntur in multitudine pacis etc.
6. pp. 22-24 : <Anonymus>, >Sermo de purificatione Marie virginis.< Venit lumen tuum Ierusalem Ysaias 61 videtur mihi dilectissimi quod multum decet principem regem et imperatorem …–… hec est vita eterna ut cognoscant te Deum Patrem et quem misisti Ihesum Christum ad quem nos perducat
7. pp. 24-27 : <Anonymus>, >Sermo de corpore Domini.< Panis absconditus suavior est Proverbiorum 9 Dilectissimi mihi videtur et verum est …–… per gratiam in spe ibi per gloriam in re ad quam nos perducat
8. pp. 27-29 : <pseudo-Methodius, Epistola de Antichristo>: >Sermo de Antichristo.< Antichristus in omnibus Christus contrarius ex populo Iudeorum …–… sed in dispositione Dei Patris manet qui hic seculum per Filium iudicabit (ed. D. Verhelst, CCCM 45 [Turnhout, 1975], pp. 146-152)
9. pp. 29-35 : <Anonymus>, >Sermo de Trinitate.< In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, Mt. ultimo Post festa sollenepma Filii et Spiritus Sancti celebrarit ecclesie alique missa dominica prima scilicet post festum pentecoste desuper benedicta trinitate …–… quod nobis concedat qui in Trinitate per facta vivit et regnat Deus in secula seculorum. Amen
10. pp. 35-49 : Clemens papa VI, Collatio facta per sanctissimum patrem ac dominum dominum Clementem papam sextam in approbatione domini Karoli in regem Romanorum electi die lune 6 mensis novembris pontifcatus sui anno quinto anno vero Domini m° ccc° xlvi°. Salomon sedebit …–… in imperatorem promovendo pateant et intendant. Quod sequitur specula etc. (ed. MGH Const. 8, pp. 143-163; see G. Mollat, “L’œuvre oratoire de Clément VI”, in Archives d’histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 3 [1928], p. 241 n. 1)
11. pp. 49-52 : <Anonymus>, Licet iste sermo totus sit de commendatione sacre scripture potest tamen pertinere ad annuciationis festum beate Marie virginis qui sic incipit Fons ortorum puteus aquarum viventium’, Cant. 4, Ille devotus et ducitonans divini eloquii propalator …–… et restaurans moderata disciplina etc. Hic nota multa de sacra scriptura que etiam possunt applicare uterque
12. pp. 52-55 : <Anonymus>, Lex per Moysen data est gratia et veritas per Ihesum Christum facta est, Johannis primo, Licet dicat beatus Augustinus …–… in regione vivorum Ad quam nos perducat qui in Trinitate etc.
13. pp. 55-60 : <Anonymus>, Liber generationis Ihesu Christi filii David dictum habes in principio huius Deo scribitur doctrina evvangelica …–… gracia Domini nostri Ihesu Christi sit cum omnibus vobis et sic patet divisio novi testamenti
14. pp. 60-61 : <Anonymus>, Gratia et veritas per Christum facta est, Iohannis primo, Licet communi lege in officiis caritatis …–… hic per gratiam in futuro per gloriam ad quam nos perducere dignetur qui vivit et regnat sine fine. Amen
15. pp. 61-62 : <Anonymus>, >De tribus magis sermo.< Dignum est fratres carissimi ut illorum hodie atollamus preconium predictus meritum qui vobis hodie cantorum materia sunt gaudeorum et si Christus sit princpalis causa hodierne festivitatis …–… qui stellam Filii eius videre merunt moriente Ihesu Christi Domini nostri cui cum Patre et Sancto Spiritu honor sit et inperium per infinita secula seculorum. Amen
16. pp. 62-66 : <Anonymus>, De sanctorum vita veneranda quod verius evvangelica decet hystoria beatus Iohannes crisostomus in suis scripturis fatui Isti enim magi ex libris Balaam …–… quod ipse Deus Trinus et Unus sua pietate concedat quia per omnia secula seculorum vivit et regnat. Amen
17. pp. 66-71 : <Anonymus>, >Sermo de beato Iohanne evvangelista.< Species 4 similis Filio Dei, Danyelis 3° mihi videtur quod inter cetera …–… hic instanti benedictionibus repleatur in futuro per gloriam quam nobis concedat Deus. Amen
18. pp. 71-72 : <Anonymus>, >Sermo de Spiritu Sancto.< Spiritus ingressus est in ossa et venixerunt [sic] Ezechielis 37, Dilectissimi videtur quod effectus [materialis del.] amirabilis et inconsuetus et cuius non potest ex naturalibus. …–… ut vivatis et bene sit vobis etc.
19. pp. 72-74 : <Anonymus>, (De omnibus sanctis in marg.) Nunc sermonem applica sint vis vel quomodo scis Qui est misit me ad vos Exodi 3, Desiderabili est homini …–… quod nobis concedere dignetur qui est Deus gloriosus benedictus in seculorum secula. Amen
20. p. 74 : <Anonymus>, Benedictus qui venit in nomine Domini, Mt. 21 et Marc. XI, locundo adventu veni et fructuoso alicuius. …–… et benevoli consueverunt cordiali letitia iocundare cum …
57. pp. 123-126 : <Anonymus, Tractatus theologicus aut sermo?> //magno conatu gaudio et affectu …–… tertio populi confluentis ad honorandum sollicitudo et sedulitas quia in terra etc.
58. pp. 126-130 Abstractum Glossar (https://handschriftencensus.de/17074)
59. pp. 131-136 : <Anonymus, Tractatus de interpretatione sacrae scripturae?> … Omnis tractatio scriptuarum secundum Augustinum 4 de doctrina christiana circa modum inveniendi …–… nullum tempus longum videri debet quo eternitatis gloria aquiritur.
60. pp. 137-139 : <Anonymus>, >Collatio de sancto Iohanne Baptista< Misit me vivens pater videtur mihi quod aliquis missus …–… sed etiam baptizare regem regum qui est benedictus in secula. Amen.
61. pp. 139-142 : <Anonymus>, >De abstinencia.< Castigo corpus meum et in servitutem redigo …–… ecce percussus congruit adulatorum fallaciam quam ante penitus ignoravit.
62. pp. 142-145 : <Anonymus>, >Aliud simile.< Omnis homo primum bonum vinum ponit …–… cum gaudentibus compaciuntur patientibus
63. pp. 145-149 : <Anonymus>, >De apostolo.< Crescite et multiplicamini et replete …–… ex demonibus angelos provehens.
64. pp. 149-151 : <Anonymus>, >De ascensione Domini< Nubes suscepit eum …–… vis perire[del.] capire celsitudinem dei cape prius humilitatem christi.
65. pp. 151-160 : <Anonymus>, >De avaricia. < Qui aufert in sudore panem …–… fructus grandescere et totam arborem redivivo colore vestiri.
66. pp. 160-163 : <Anonymus>, >De pugna carnis contra animam.< Filia babylonis misera beatus qui retribuet etc. …–… secundum quam anime exeunt de servitute dyaboli.
67. pp. 163-166 : <Anonymus>, >De corpore Domini.< Panis cor hominis confortat …–… alias igitur noceret et in nichilo perficeret.
68. pp. 166-181 : <Anonymus>, >De confessione.< Iuda rex meus …–… oblitus in te vera pace quiesco.
69. pp. 181-190 : <Anonymus>, >De dedicatione.< Foris canes impudici et venefici …–… nunquid non bene dictum est ecclesia christi potest cuncte obediunt omnia etc.
70. pp. 190-195 : <Anonymus>, >, Incipiunt accepta de tabula libri enchidirion [sic] beati augustini. Titulus primus …–… sapientiales sunt multe.
71. pp. 195-198 : <Anonymus>, >De sancto stephano.< Ascendit primus et factus est princeps …–… iste qui vidit domum istam in gloria sua ad quam nos perducat.
72. pp. 198-199 : <Anonymus>, >De s. Iohanne evvangelista.< Puer eram ingeniosus et sortitus sum animam bonam …–… ecce factum expediens dicit ergo puer eram ingeniosus etc.
73. pp. 199-203 : <Anonymus>, >De sancto thoma vel alio pontifice. < Sacerdotem occiderunt coram altari …–… ex quibus fructus eternitatis nascitur in affectu et intelligentia spiritus beatorum ad socitatem [sic] quorum nos perducat etc.
74. pp. 203-206 : <Anonymus>, >De s nicolao. < Inveni dauid seruum meum oleo sancto meo unxi eum …–… omni malignitate quod nobis concedatur.
75. pp. 206-208 : <Anonymus>, >De s. katherina.< Sicut lilium inter spinas sic amica mea inter flores …–… odor sanctitatis fragrantissimus rogabimus ergo etc.
76. pp. 209-211 : <Anonymus>, >De s. martino.< Princeps dei est aput nos …–… sed propter pretia eorum amiserunt.
77. pp. 211-212 : <Anonymus>, >De quadriga ezechilis [sic]< Ezechiel vidit vnam quadrigam in qua erant 4 rote …–… et cum beatis manere quod nobis concedat.
78. pp. 212-214 : <Anonymus>, >De S. Petro. < Tueris super domum meum et adoris tui imperium cunctus populus obediet. …–… 3° prelatus presid[en]s domui ecclesie ut defensorem.
79. pp. 214-218 : <Anonymus>, >De conversione s. pauli. < Conuersus sum ut uiderem vocem que loquebatur mihi …–… in quibus generaliter acceptis preclarus preco preconizat baptismum.
80. pp. 218-220 : <Anonymus>, >De purificatione b. marie virginis.< Lumen ad revelationem gentium …–… Recte ergo dicitur lumen ad revelationem gentium etc.
81. pp. 220-221 : <Anonymus>, >De tribus regibus.< Tres reges stabant [sic] in perside …–… ut audiret sapientiam eius.
82. pp. 221-226 : <Anonymus>, >De s. vincentio vel quocumque martire.< Vincenti dabo edere manna absconditum …–… uerbum ligabimus ergo etc.
83. pp. 226-229 : <Anonymus>, >De s. laurencio.< Dum superbit inpius incenditur pauper …–… singulibus [sic] priuilegiis decoratur ad quam ecclesiam nos perducat etc.
84. pp. 229-230 : <Anonymus>, >Sermo ad religiosos.< Diuites facti estis in christo …–… omne desiderium nostrum secundum diuicias suas in gloria in christo ihesu ad quam nos perducat.
85. pp. 230-232 : <Anonymus>, >De s. paulo apostolo. < Quasi vas auri solidum ornatum omni lapide precioso …–… hec est anima.
86. p. 232 Dicunt doctores beatam virginem Mariam fuisse absque omni peccato tam originali quam actuali …–… et ad hunc manus dyaboli evasit et cetera.
There is what appears to be indication of ownership at the bottom of p. 232 but the large stamp of the Abbey (dated 1553-1564) makes the text almost impossible to read. P. 233 is blank except for a two-line text in the upper margin. P. 234 is also blank.

Codicological unit: Part II (p. 75-122)

Manuscript title: University principia

Contents:

21. pp. 75-77 : <Humbertus de Prulliaco, Principium in metaphysicam>. Sicut dicit Boethius in commento periermenias Totus ordo sciendi tribus perficitur …–… inde est quod communis eius tytulus ponitur iste. Incipit metaphysica Aristotelis ‘Omnes homines natura scire desiderant etc. (ed. N. Wicki et M. Brinzei [Turnhout, 2013], pp. 42-60)
22. pp. 78-79 : <Anonymus, Principium biblicum?> In excelsis mundum illuminans Dominus, Ecclesiastici 43[:10], Secundum Augustinum primo libro contra achademicos c. 3 et XI civitate Dei prouidentia Dei unumquodque disponit et ordinat et ei subministrat secundum exigenciam sue nature cum igitur homo intellectualis sit ei prouidit per sacre scripture traditionem …–… vnde sicut Genesim describit generationem et statum terrene habitationis ita Apocalipsim statum et perfectionem future et consummate beatitudinis ad quos nos perducit.
23. p. 79: <Anonymus, Commendatio Sacre Scripture> Dominus dabit uerbum evangelizantibus uirtute multa. Tanguntur hic primo sacre scripture commendacio multimoda secundo causarum eius sufficiencia 3° libri sententiarum diuisio assignenda …–… qui est de sanctificatione et perfectione hominis que est duplex in ammotione mali per sacramenta et adeptione boni per gloriam ad quam nos perducit.
24. pp. 79-80 : <Anonymus, Quaestio> Queritur utrum de credibilibus pure possit esse scientia proprie dicta quod sic quia huiusmodi credibilia conuenit intelligere licet non uidere sed scire est solum intelligere non uidere …–… sed nullus audebat hoc predicare aperte quousque uenit Christi predicatio et Petrus Romam venit vbi hec sunt publicata etc.
25. pp. 80-81 : <Anonymus, Quaestio> Utrum theologia sit scientia speculativa vel practica vel affectiva. Supposito quod sit proprie scientie dicendum quod est speculativa proprie primum patet quia scientia respicit obiectum principia et conclusiones deductas ex principiis et ubi haec tria sunt ibi est scientia sed sunt in proposito etc …–… 3° quia est de maxime abstractis et simplicibus etc.
26. p. 81 : <Anonymus, Quaestio> Utrum Deus secundum se siue sub ratione infiniti sit subiectum theologie quod non quia sic est subiectum in theologia sua scientia non ergo in nostra. Item scientia est vniuersalium Deus non est quid vniuersale …–… Ad secundum dicendum quod Deus habet vniuersalitatem attributionis obiectum que hic determinantur licet non vniuersalitatem predicationis.
27. p. 81 : <Anonymus, Principium> Altissimus de terra creavit medicinam, Ecclesiastici 38[:4], Ad litteram intelligitur de medicinali corpus conseruatione allegorice de salubri corporis et anime per passionem Christi redemptione …–… sed ut boni fiamus quod fit per bonum exemplum et consolationis caritatiue de scripturis et instructionis subsidium.
28. p. 82 : <Anonymus, Principium> Multitudo gemmarum et vas preciosum labia scientie Proverbiorum 20[:15], Secundum Dionysium primo de divinis nominibus Deus unicuique prouidit suam perfectionem et ademptionem finis secundum suum …–… Nota in nouo testamento libris legalibus correspondent euuangelia hystorialibus actus apostolorum libris moralibus epistule pauli et canonice prophetalibus correspondet apocalipsis.
29. p. 82 : <Anonymus, Principium> Altissimus de terra creavit medicinam. Causa efficiens notatur ibi altissimus …–… quo ad tercium.
30. p. 82 : <Anonymus, Principium> Dominus dat sapientiam, Proverbiorum I[2:3], aliud tu os Deus qui facis invisibilia …–… et quartum penitus ignoro aliud …
31. pp. 82-83: <Anonymus, Principium> Vir unus in medio eorum vestitus erat lineis et attramentorium scriptoris ad renes eius Ezech(p.c.) 9[:2], Consideranti actum modum et officium sacre scripture …–… et in qua agitur de reformatione et perfectione mundi et gloria beatorum in qua est summa concordia suauissmus contentus perpetua incorruptio ad quam nos perducat etc.
32. pp. 84-87 : <Anonymus, Principium> Candor est lucis eterne, etc., Sap. 7[:26], Emanationes divine sapientie ineffabile misterium sapiens(p.c.) in hoc verbo insinuare intendens …–… ex ipso procedentium in ipsum conuersa uel ex ipso principio in ipsum finem quod nobis concedat etc.
33. pp. 87-89 : <Anonymus, Principium> Omne preciosum videbit oculus eius et profunda quoque fluviorum scrutatus et abscondita produxit in lucem Iob 28[10-11], Ex tribus redditur res commendalis ex originali conditione …–… Causa finalis que est ut sacrficemur et sanctificati amici Dei simus et amici eius exeuntes ad lucem eterne uite perducamur intelligitur ibi abscondita produxit in lucem etc.
34. pp. 89-91 : <Anonymus, Principium> Archum meum ponam in nubibus et erit signum federis inter me et terram, Genesis[9:13], Misericorditer placuit altissimo creatoris genus humanum …–… omnis illa cognitio quam modo per sacrum eloquium studio locutionis uel meditationis discimus quasi ymago tantum illius plene atque perfecte cognitionis quam ex presenti contemplatione hauriemus.
35. p. 91 : <Anonymus, Principium> Creavit Deus ut essent omnia, Sap. 1[:14], Quia secundum philosophum primo ethicorum sermones inquirendi sunt secundum materiam et subiecta materia nostra considerans est liber secundi sententiarum …–… sed etiam immobilem possidebit secundum Richardum libro predicto c. 3.
36. pp. 92-96 : <Anonymus, Principium in logicam> [S]icut dicit Philosophus in 3° Ethicorum capitulo de consilio quatuor sunt cause suue principia scilicet natura necessitas …–… recte igitur obseruat postea que ad recto prohemizantem pertinente dicamur.
37. p. 96 : <Anonymus, Principium> In principio erat Verbum. Causa efficiens notatur in principio, formalis in uerbo, materialis in uerbo exeundi erat, finalis in hoc nomine Deus. …–… optimum est inuestigare scripturas sicut enim lignum etc.
38. p. 96 : <Anonymus, Principium> Scitote autem Deus ipse est Deus Christus fecit nos etc. Augustinus 2 de libero arbitrio c. 25 priusquam sapientes simus …–… quod est gratia sacramentalis quoad quartum ibi introite portas eius in confessione etc.
39. pp. 96-98 : <Anonymus, Principium> Fecit Salomen mare fusile et statuit super 12 boues et quibus tres respiciebant ad aquilonem et tres ad occidentem …–… et dedit illi scientiam sanctorum etc.
40. pp. 99-100 : <Anonymus, Principium> Altissimus creauit medicinam de terra secundum Hylarium intelligentia dictorum ex causis est assumenda dicendi ut non sermoni res sed ut rei sermo sit subiectus. Cum igitur per ea que dicta sunt per magistrum in quarto sententiarum in presencia tractare intendamus …–… ad hanc gloriam per medicinales gratias uel medicinas sacramentales de quibus in hoc quarto agitur nos perducat Ihesus Christus etc.
41. pp. 100-102 : <Anonymus, Principium> Ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia, Romanos XI[:36], hec verba possunt nobis deservire ad duo vel tria primo ad totius sacre scripture commendationem generalem, secundo ad libri sententiarum notificationem speciale
42. pp. 102-103 : <Anonymus, Principium> Homines magni in virtute prudentia sua prediti nunciantes in populis dignitatem prophetarum Eccli 44[:3], secundum Augustinum primo Trinitate c. primo nisi impressam scientie haberemus doctrine …–… et operantes secundum ea mereamur peruenire ad uisionem eius beatam facie ad faciem que secundum Augustinum I Trinitate c. 6 promittitur nobis actionum finis et eterna perfectio.
43. pp. 103-107 : <Anonymus, Principium> Cum sit splendor glorie et firmamenta substantie etc, Hebreos 1[:3], hec verba possunt sumi ad totius sacre scripture commendationem et presentis libri materie designationem …–… et attende predictos circulos ab eodem puncto iniciatos consummatos et copulatos etc.
44. pp. 107-108 : <Anonymus (Bonaventura?), Principium in Ecclesiasten> Beatus vir cuius est nomen Domini spes eius etc. Secundum Dionysium cum bonum sit primum appetibile, bonum autem sit dicendum temporale scilicet et eternum …–… ut salus eterna speretur et eterna requies appetatur quam nobis prestare etc. (cf. ed. Quaracchi VI, pp. 3-6).
45. p. 108 <Excerpta et notae>
46. pp. 109-110 : <Anonymus, Principium in sacram Scripturam> Lucerna pedibus meis verbum tuum. Sicut fidei catholicae tradit auctoritas ecclesia in generali duos status habuit vnum ante Christi aduentum in quo ueritas fidei multipliciter uelabatur alterum post in quo spiritualiter reuelatur …–… et sic sunt epistule Pauli etc.
47. pp. 111-113 : <Anonymus, Principium in sacram Scripturam> Quid est sapientia et quemadmodum facta sit referam et non abscondam a vobis sacramenta Dei etc. Sap. 6[:24] scribitur Iob 28 sapientia trahitur de occultis thesaurum igitur sapientie desiderabilem et incomparabilem ostendentis spiritus sancti uerba sunt ista …–… Iusxta hunc modum nouum testamentum diuiditur in doctrinam legalem que continetur in canoniciis moralem que continetur in actibus et epistulis prophetalem in apocalipsis.
48. p. 113 : <Anonymus, Principium> Ego sum via, veritas et vita, Iohannis 14[:6], quia secundum Hugonem accedenti ad sacre scripture notitiam necessum est primo consistere materiam nomine materie primo dans intelligere aliquas causas idcirco nobis negociantibus circa librum sententiarum …–… ueritas in equitate distributionis.
49. pp. 113-114 : <Anonymus, Principium> Ego feci ego feram ego portabo et salvabo, Is. 46[:4], secundum Hugonem in meditatione sua ex meditationibus ammiratione significat ex ammiratione, questio ex questione investigatio quadruplici igitur ammiratione et questione suborta est circa theologia quadruplex investigatio …–… in hiis tribus consistit materia quarti libri.
50. p. 114 : <Anonymus, Principium> Omnia per verbum facta sunt et sine ipso factum est nihil, Iohannis 1[:3], Iohannes divinissimus in eternum verbum attolens aquilares [sic] aspectus nobis causam et prouidenciam ordinis vniuersi imitantibus huius sacrum mysterium. …–… ergo aperit nobis Iohannes materiam secundi libri in productione creati et in preuaricatione peccati etc.
51. pp. 114-116 : <Anonymus, Principium> Quatuor facies uni, Ezechielis 1[:6], quia scriptura sacra non tantum voces significa sed etiam res quia diuina sapientia est causa effectiua immediata rerum …–… facies autem trinitatis elucescit lucidissime in hac vnitate exemplum de symia etc etc.
52. pp. 116-118 : <Anonymus, Principium> Hec omnia liber vite et testamentum altissimi et agnitio ueritatis, Ecclesiastici 24[:32], secundum Hugonem de sancto victore accedenti ad scripturarum notitiam necessum est primo considerare materiam nomine materie dans etiam aliquas causas intelligere quia tunc scimus cum causas cognoscimus primo posteriorum. …–… 3a per uisionem tentionem et fruitionem ad que nos perducat etc.
53. pp. 118-121 : <Anonymus (Bonaventura?), Principium theologiae> Omnium artifex docuit me sapientiam, Sap. 7[:21], Omnia que ex principiis cognoscuntur quodammodo in principiis presciuntur …–… ad quam nos perducat etc. Quoniam autem scientie secantur sicut res … cuius que scripta in lege et prophetis et psalmis etc. (cf. J.C. Benson, “Bonaventure’s Inaugural Sermon at Paris: Omnium artifex docuit me sapientia. Introduction and Text,” in Collectanea franciscana 82 [2012], 517-562).
54. p. 121 : <Anonymus, Principium> Obsecro vos per nomen Domini nostri Iesu Christi ut id ipsum dicatis omnes et sint in uobis scismata, 1 Cor. 1[:10], tangit quadruplicem causam huius epistule scilicet efficientem in adiurante apostolo cum dicit obsecro …–… reuocationem predictionis ibi hos reuocat etc.
55. pp. 121-122 : <Anonymus, Principium> Nomen secundo fluvio Gyon, Gen. 3[2:13], declaratur introitus in secundum sententiarum cum enim omnis multitudo supponat vnitatem et ordo primitatem et motio immobilitatem recte vnitati attribuitur certitudinalis origo primi principii …–… prima continet ortum creature naturali secunda lapsum creature rationalis etc.
56. p. 122 : <Anonymus, Principium> Nomen fluvii tercii Tygris, Gen. 3[2:14], figuraliter hic aperitur introitus quantum ad quadruplicem sui causam causa materialis in fluvio formalis in ternario causa finalis in nomine proprio …–… et hoc est huius libri finis et fructus etc.